పతంజలి యోగ సూత్రాణి - ౪ (కైవల్య పాదః)
అథ కైవల్యపాదః |
జన్మౌషధిమంత్రతపస్సమాధిజాః సిద్ధయః ||1||
జాత్యంతరపరిణామః ప్రకృత్యాపూరాత్ ||2||
నిమిత్తమప్రయోజకం ప్రకృతీనాంవరణభేదస్తు తతః క్షేత్రికవత్ ||3||
నిర్మాణచిత్తాన్యస్మితామాత్రాత్ ||4||
ప్రవృత్తిభేదే ప్రయోజకం చిత్తమేకమనేకేషామ్ ||5||
తత్ర ధ్యానజమనాశయమ్ ||6||
కర్మాశుక్లాకృష్ణం యోగినః త్రివిధమితరేషామ్ ||7||
తతః తద్విపాకానుగ్ణానామేవాభివ్యక్తిః వాసనానామ్ ||8||
జాతి దేశ కాల వ్యవహితానామప్యాంతర్యాం స్మృతిసంస్కారయోః ఏకరూపత్వాత్ ||9||
తాసామనాదిత్వం చాశిషో నిత్యత్వాత్ ||10||
హేతుఫలాశ్రయాలంబనైఃసంగృహీతత్వాతేషామభావేతదభావః ||11||
అతీతానాగతం స్వరూపతోஉస్త్యధ్వభేదాద్ధర్మాణామ్ ||12||
తే వ్యక్తసూక్ష్మాః గుణాత్మానః ||13||
పరిణామైకత్వాత్ వస్తుతత్త్వమ్ ||14||
వస్తుసామ్యే చిత్తభేదాత్తయోర్విభక్తః పంథాః ||15||
న చైకచిత్తతంత్రం చేద్వస్తు తదప్రమాణకం తదా కిం స్యాత్ ||16||
తదుపరాగాపేక్షిత్వాత్ చిత్తస్య వస్తుఙ్ఞాతాఙ్ఞాతమ్ ||17||
సదాఙ్ఞాతాః చిత్తవ్ర్త్తయః తత్ప్రభోః పురుషస్యాపరిణామిత్వాత్ ||18||
న తత్స్వాభాసం దృశ్యత్వాత్ ||19||
ఏక సమయే చోభయానవధారణమ్ ||20||
చిత్తాంతర దృశ్యే బుద్ధిబుద్ధేః అతిప్రసంగః స్మృతిసంకరశ్చ ||21||
చితేరప్రతిసంక్రమాయాః తదాకారాపత్తౌ స్వబుద్ధి సంవేదనమ్ ||22||
ద్రష్టృదృశ్యోపరక్తం చిత్తం సర్వార్థమ్ ||23||
తదసంఖ్యేయ వాసనాభిః చిత్రమపి పరార్థమ్ సంహత్యకారిత్వాత్ ||24||
విశేషదర్శినః ఆత్మభావభావనానివృత్తిః ||25||
తదా వివేకనిమ్నం కైవల్యప్రాగ్భారం చిత్తమ్ ||26||
తచ్ఛిద్రేషు ప్రత్యయాంతరాణి సంస్కారేభ్యః ||27||
హానమేషాం క్లేశవదుక్తమ్ ||28||
ప్రసంఖ్యానేஉప్యకుసీదస్య సర్వథా వివేకఖ్యాతేః ధర్మమేఘస్సమాధిః ||29||
తతః క్లేశకర్మనివృత్తిః ||30||
తదా సర్వావరణమలాపేతస్య ఙ్ఞానస్యానంత్యాత్ ఙ్ఞేయమల్పమ్ ||31||
తతః కృతార్థానం పరిణామక్రమసమాప్తిర్గుణానామ్ ||32||
క్షణప్రతియోగీ పరిణామాపరాంత నిర్గ్రాహ్యః క్రమః ||33||
పురుషార్థశూన్యానాం గుణానాంప్రతిప్రసవః కైవల్యం స్వరూపప్రతిష్ఠా వా చితిశక్తిరితి ||34||
ఇతి పాతంజలయోగదర్శనే కైవల్యపాదో నామ చతుర్థః పాదః |