Back

ପୁରୁଷ ସୂକ୍ତମ

ଓଂ ତଚ୍ଚଂ ୟୋରାଵୃ’ଣୀମହେ | ଗାତୁଂ ୟଜ୍ଞାୟ’ | ଗାତୁଂ ୟଜ୍ଞପ’ତୟେ | ଦୈଵୀ” ସ୍ଵସ୍ତିର’ସ୍ତୁ ନଃ | ସ୍ଵସ୍ତିର୍ମାନୁ’ଷେଭ୍ୟଃ | ଊର୍ଧ୍ଵଂ ଜି’ଗାତୁ ଭେଷଜମ | ଶଂ ନୋ’ ଅସ୍ତୁ ଦ୍ଵିପଦେ” | ଶଂ ଚତୁ’ଷ୍ପଦେ |

ଓଂ ଶାଂତିଃ ଶାଂତିଃ ଶାଂତିଃ’ ||

ସହସ୍ର’ଶୀର୍ଷା ପୁରୁ’ଷଃ | ସହସ୍ରାକ୍ଷଃ ସହସ୍ର’ପାତ |
ସ ଭୂମିଂ’ ଵିଶ୍ଵତୋ’ ଵୃତ୍ଵା | ଅତ୍ୟ’ତିଷ୍ଠଦ୍ଦଶାଂଗୁଳମ ||

ପୁରୁ’ଷ ଏଵେଦଗ୍‍ମ ସର୍ଵମ” | ୟଦ୍ଭୂତଂ ୟଚ୍ଚ ଭଵ୍ୟମ” |
ଉତାମୃ’ତତ୍ଵ ସ୍ୟେଶା’ନଃ | ୟଦନ୍ନେ’ନାତିରୋହ’ତି ||

ଏତାଵା’ନସ୍ୟ ମହିମା | ଅତୋ ଜ୍ୟାୟାଗ’‍ଶ୍ଚ ପୂରୁ’ଷଃ |
ପାଦୋ”‌உସ୍ୟ ଵିଶ୍ଵା’ ଭୂତାନି’ | ତ୍ରିପାଦ’ସ୍ୟାମୃତଂ’ ଦିଵି ||

ତ୍ରିପାଦୂର୍ଧ୍ଵ ଉଦୈତ୍ପୁରୁ’ଷଃ | ପାଦୋ”‌உସ୍ୟେହା‌உ‌உଭ’ଵାତ୍ପୁନଃ’ |
ତତୋ ଵିଷ୍ଵଣ-ଵ୍ୟ’କ୍ରାମତ | ସାଶନାନଶନେ ଅଭି ||

ତସ୍ମା”ଦ୍ଵିରାଡ’ଜାୟତ | ଵିରାଜୋ ଅଧି ପୂରୁ’ଷଃ |
ସ ଜାତୋ ଅତ୍ୟ’ରିଚ୍ୟତ | ପଶ୍ଚାଦ-ଭୂମିମଥୋ’ ପୁରଃ ||

ୟତ୍ପୁରୁ’ଷେଣ ହଵିଷା” | ଦେଵା ୟଜ୍ଞମତ’ନ୍ଵତ |
ଵସନ୍ତୋ ଅ’ସ୍ୟାସୀଦାଜ୍ୟମ” | ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଇଧ୍ମଶ୍ଶରଧ୍ଧଵିଃ ||

ସପ୍ତାସ୍ୟା’ସନ-ପରିଧୟଃ’ | ତ୍ରିଃ ସପ୍ତ ସମିଧଃ’ କୃତାଃ |
ଦେଵା ୟଦ୍ୟଜ୍ଞଂ ତ’ନ୍ଵାନାଃ | ଅବ’ଧ୍ନନ-ପୁରୁ’ଷଂ ପଶୁମ ||

ତଂ ୟଜ୍ଞଂ ବରହିଷି ପ୍ରୌକ୍ଷନ’ | ପୁରୁ’ଷଂ ଜାତମ’ଗ୍ରତଃ |
ତେନ’ ଦେଵା ଅୟ’ଜନ୍ତ | ସାଧ୍ୟା ଋଷ’ୟଶ୍ଚ ୟେ ||

ତସ୍ମା”ଦ୍ୟଜ୍ଞାତ-ସ’ର୍ଵହୁତଃ’ | ସଂଭୃ’ତଂ ପୃଷଦାଜ୍ୟମ |
ପଶୂଗ-ସ୍ତାଗ୍‍ଶ୍ଚ’କ୍ରେ ଵାୟଵ୍ୟାନ’ | ଆରଣ୍ୟାନ-ଗ୍ରାମ୍ୟାଶ୍ଚ ୟେ ||

ତସ୍ମା”ଦ୍ୟଜ୍ଞାତ୍ସ’ର୍ଵହୁତଃ’ | ଋଚଃ ସାମା’ନି ଜଜ୍ଞିରେ |
ଛଂଦାଗଂ’ସି ଜଜ୍ଞିରେ ତସ୍ମା”ତ | ୟଜୁସ୍ତସ୍ମା’ଦଜାୟତ ||

ତସ୍ମାଦଶ୍ଵା’ ଅଜାୟନ୍ତ | ୟେ କେ ଚୋ’ଭୟାଦ’ତଃ |
ଗାଵୋ’ ହ ଜଜ୍ଞିରେ ତସ୍ମା”ତ | ତସ୍ମା”ଜ୍ଜାତା ଅ’ଜାଵୟଃ’ ||

ୟତ୍ପୁରୁ’ଷଂ ଵ୍ୟ’ଦଧୁଃ | କତିଥା ଵ୍ୟ’କଲ୍ପୟନ |
ମୁଖଂ କିମ’ସ୍ୟ କୌ ବାହୂ | କାଵୂରୂ ପାଦା’ଵୁଚ୍ୟେତେ ||

ବ୍ରାହ୍ମଣୋ”‌உସ୍ୟ ମୁଖ’ମାସୀତ | ବାହୂ ରା’ଜନ୍ୟଃ’ କୃତଃ |
ଊରୂ ତଦ’ସ୍ୟ ୟଦ୍ଵୈଶ୍ୟଃ’ | ପଦ୍ଭ୍ୟାଗ୍‍ମ ଶୂଦ୍ରୋ ଅ’ଜାୟତଃ ||

ଚଂଦ୍ରମା ମନ’ସୋ ଜାତଃ | ଚକ୍ଷୋଃ ସୂର୍ୟୋ’ ଅଜାୟତ |
ମୁଖାଦିନ୍ଦ୍ର’ଶ୍ଚାଗ୍ନିଶ୍ଚ’ | ପ୍ରାଣାଦ୍ଵାୟୁର’ଜାୟତ ||

ନାଭ୍ୟା’ ଆସୀଦନ୍ତରି’କ୍ଷମ | ଶୀର୍ଷ୍ଣୋ ଦ୍ୟୌଃ ସମ’ଵର୍ତତ |
ପଦ୍ଭ୍ୟାଂ ଭୂମିର୍ଦିଶଃ ଶ୍ରୋତ୍ରା”ତ | ତଥା’ ଲୋକାଗ୍ମ ଅକ’ଲ୍ପୟନ ||

ଵେଦାହମେ’ତଂ ପୁରୁ’ଷଂ ମହାଂତମ” | ଆଦିତ୍ୟଵ’ର୍ଣଂ ତମ’ସସ୍ତୁ ପାରେ |
ସର୍ଵା’ଣି ରୂପାଣି’ ଵିଚିତ୍ୟ ଧୀରଃ’ | ନାମା’ନି କୃତ୍ଵା‌உଭିଵଦନ, ୟଦା‌உ‌உସ୍ତେ” ||

ଧାତା ପୁରସ୍ତାଦ୍ୟମୁ’ଦାଜହାର’ | ଶକ୍ରଃ ପ୍ରଵିଦ୍ଵାନ-ପ୍ରଦିଶଶ୍ଚତ’ସ୍ରଃ |
ତମେଵଂ ଵିଦ୍ଵାନମୃତ’ ଇହ ଭ’ଵତି | ନାନ୍ୟଃ ପନ୍ଥା ଅୟ’ନାୟ ଵିଦ୍ୟତେ ||

ୟଜ୍ଞେନ’ ୟଜ୍ଞମ’ୟଜଂତ ଦେଵାଃ | ତାନି ଧର୍ମା’ଣି ପ୍ରଥମାନ୍ୟା’ସନ |
ତେ ହ ନାକଂ’ ମହିମାନଃ’ ସଚନ୍ତେ | ୟତ୍ର ପୂର୍ଵେ’ ସାଧ୍ୟାସ୍ସନ୍ତି’ ଦେଵାଃ ||

ଅଦ୍ଭ୍ୟଃ ସଂଭୂ’ତଃ ପୃଥିଵ୍ୟୈ ରସା”ଚ୍ଚ | ଵିଶ୍ଵକ’ର୍ମଣଃ ସମ’ଵର୍ତତାଧି’ |
ତସ୍ୟ ତ୍ଵଷ୍ଟା’ ଵିଦଧ’ଦ୍ରୂପମେ’ତି | ତତ୍ପୁରୁ’ଷସ୍ୟ ଵିଶ୍ଵମାଜା’ନମଗ୍ରେ” ||

ଵେଦାହମେତଂ ପୁରୁ’ଷଂ ମହାନ୍ତମ” | ଆଦିତ୍ୟଵ’ର୍ଣଂ ତମ’ସଃ ପର’ସ୍ତାତ |
ତମେଵଂ ଵିଦ୍ଵାନମୃତ’ ଇହ ଭ’ଵତି | ନାନ୍ୟଃ ପନ୍ଥା’ ଵିଦ୍ୟତେ‌உୟ’ନାୟ ||

ପ୍ରଜାପ’ତିଶ୍ଚରତି ଗର୍ଭେ’ ଅନ୍ତଃ | ଅଜାୟ’ମାନୋ ବହୁଧା ଵିଜା’ୟତେ |
ତସ୍ୟ ଧୀରାଃ ପରି’ଜାନନ୍ତି ୟୋନିମ” | ମରୀ’ଚୀନାଂ ପଦମିଚ୍ଛନ୍ତି ଵେଧସଃ’ ||

ୟୋ ଦେଵେଭ୍ୟ ଆତ’ପତି | ୟୋ ଦେଵାନାଂ” ପୁରୋହି’ତଃ |
ପୂର୍ଵୋ ୟୋ ଦେଵେଭ୍ୟୋ’ ଜାତଃ | ନମୋ’ ରୁଚାୟ ବ୍ରାହ୍ମ’ୟେ ||

ରୁଚଂ’ ବ୍ରାହ୍ମଂ ଜନୟ’ନ୍ତଃ | ଦେଵା ଅଗ୍ରେ ତଦ’ବ୍ରୁଵନ |
ୟସ୍ତ୍ଵୈଵଂ ବ୍ରା”ହ୍ମଣୋ ଵିଦ୍ୟାତ | ତସ୍ୟ ଦେଵା ଅସନ ଵଶେ” ||

ହ୍ରୀଶ୍ଚ’ ତେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଶ୍ଚ ପତ୍ନ୍ୟୌ” | ଅହୋରାତ୍ରେ ପାର୍ଶ୍ଵେ |
ନକ୍ଷ’ତ୍ରାଣି ରୂପମ | ଅଶ୍ଵିନୌ ଵ୍ୟାତ୍ତମ” |
ଇଷ୍ଟଂ ମ’ନିଷାଣ | ଅମୁଂ ମ’ନିଷାଣ | ସର୍ଵଂ’ ମନିଷାଣ ||

ତଚ୍ଚଂ ୟୋରାଵୃ’ଣୀମହେ | ଗାତୁଂ ୟଜ୍ଞାୟ’ | ଗାତୁଂ ୟଜ୍ଞପ’ତୟେ | ଦୈଵୀ” ସ୍ଵସ୍ତିର’ସ୍ତୁ ନଃ | ସ୍ଵସ୍ତିର୍ମାନୁ’ଷେଭ୍ୟଃ | ଊର୍ଧ୍ଵଂ ଜି’ଗାତୁ ଭେଷଜମ | ଶଂ ନୋ’ ଅସ୍ତୁ ଦ୍ଵିପଦେ” | ଶଂ ଚତୁ’ଷ୍ପଦେ |

ଓଂ ଶାଂତିଃ ଶାଂତିଃ ଶାଂତିଃ’ ||