ശ്രീമദ് ഭഗവദ് ഗീത ത്രയോദശോஉധ്യായഃ
അഥ ത്രയോദശോஉധ്യായഃ |
ശ്രീഭഗവാനുവാച |
ഇദം ശരീരം കൗന്തേയ ക്ഷേത്രമിത്യഭിധീയതേ |
ഏതദ്യോ വേത്തി തം പ്രാഹുഃ ക്ഷേത്രജ്ഞ ഇതി തദ്വിദഃ || 1 ||
ക്ഷേത്രജ്ഞം ചാപി മാം വിദ്ധി സര്വക്ഷേത്രേഷു ഭാരത |
ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞയോര്ജ്ഞാനം യത്തജ്ജ്ഞാനം മതം മമ || 2 ||
തത്ക്ഷേത്രം യച്ച യാദൃക്ച യദ്വികാരി യതശ്ച യത് |
സ ച യോ യത്പ്രഭാവശ്ച തത്സമാസേന മേ ശൃണു || 3 ||
ഋഷിഭിര്ബഹുധാ ഗീതം ഛന്ദോഭിര്വിവിധൈഃ പൃഥക് |
ബ്രഹ്മസൂത്രപദൈശ്ചൈവ ഹേതുമദ്ഭിര്വിനിശ്ചിതൈഃ || 4 ||
മഹാഭൂതാന്യഹംകാരോ ബുദ്ധിരവ്യക്തമേവ ച |
ഇന്ദ്രിയാണി ദശൈകം ച പഞ്ച ചേന്ദ്രിയഗോചരാഃ || 5 ||
ഇച്ഛാ ദ്വേഷഃ സുഖം ദുഃഖം സംഘാതശ്ചേതനാ ധൃതിഃ |
ഏതത്ക്ഷേത്രം സമാസേന സവികാരമുദാഹൃതമ് || 6 ||
അമാനിത്വമദമ്ഭിത്വമഹിംസാ ക്ഷാന്തിരാര്ജവമ് |
ആചാര്യോപാസനം ശൗചം സ്ഥൈര്യമാത്മവിനിഗ്രഹഃ || 7 ||
ഇന്ദ്രിയാര്ഥേഷു വൈരാഗ്യമനഹംകാര ഏവ ച |
ജന്മമൃത്യുജരാവ്യാധിദുഃഖദോഷാനുദര്ശനമ് || 8 ||
അസക്തിരനഭിഷ്വങ്ഗഃ പുത്രദാരഗൃഹാദിഷു |
നിത്യം ച സമചിത്തത്വമിഷ്ടാനിഷ്ടോപപത്തിഷു || 9 ||
മയി ചാനന്യയോഗേന ഭക്തിരവ്യഭിചാരിണീ |
വിവിക്തദേശസേവിത്വമരതിര്ജനസംസദി || 10 ||
അധ്യാത്മജ്ഞാനനിത്യത്വം തത്ത്വജ്ഞാനാര്ഥദര്ശനമ് |
ഏതജ്ജ്ഞാനമിതി പ്രോക്തമജ്ഞാനം യദതോஉന്യഥാ || 11 ||
ജ്ഞേയം യത്തത്പ്രവക്ഷ്യാമി യജ്ജ്ഞാത്വാമൃതമശ്നുതേ |
അനാദിമത്പരം ബ്രഹ്മ ന സത്തന്നാസദുച്യതേ || 12 ||
സര്വതഃപാണിപാദം തത്സര്വതോஉക്ഷിശിരോമുഖമ് |
സര്വതഃശ്രുതിമല്ലോകേ സര്വമാവൃത്യ തിഷ്ഠതി || 13 ||
സര്വേന്ദ്രിയഗുണാഭാസം സര്വേന്ദ്രിയവിവര്ജിതമ് |
അസക്തം സര്വഭൃച്ചൈവ നിര്ഗുണം ഗുണഭോക്തൃ ച || 14 ||
ബഹിരന്തശ്ച ഭൂതാനാമചരം ചരമേവ ച |
സൂക്ഷ്മത്വാത്തദവിജ്ഞേയം ദൂരസ്ഥം ചാന്തികേ ച തത് || 15 ||
അവിഭക്തം ച ഭൂതേഷു വിഭക്തമിവ ച സ്ഥിതമ് |
ഭൂതഭര്തൃ ച തജ്ജ്ഞേയം ഗ്രസിഷ്ണു പ്രഭവിഷ്ണു ച || 16 ||
ജ്യോതിഷാമപി തജ്ജ്യോതിസ്തമസഃ പരമുച്യതേ |
ജ്ഞാനം ജ്ഞേയം ജ്ഞാനഗമ്യം ഹൃദി സര്വസ്യ വിഷ്ഠിതമ് || 17 ||
ഇതി ക്ഷേത്രം തഥാ ജ്ഞാനം ജ്ഞേയം ചോക്തം സമാസതഃ |
മദ്ഭക്ത ഏതദ്വിജ്ഞായ മദ്ഭാവായോപപദ്യതേ || 18 ||
പ്രകൃതിം പുരുഷം ചൈവ വിദ്ധ്യനാദി ഉഭാവപി |
വികാരാംശ്ച ഗുണാംശ്ചൈവ വിദ്ധി പ്രകൃതിസംഭവാന് || 19 ||
കാര്യകാരണകര്തൃത്വേ ഹേതുഃ പ്രകൃതിരുച്യതേ |
പുരുഷഃ സുഖദുഃഖാനാം ഭോക്തൃത്വേ ഹേതുരുച്യതേ || 20 ||
പുരുഷഃ പ്രകൃതിസ്ഥോ ഹി ഭുങ്ക്തേ പ്രകൃതിജാന്ഗുണാന് |
കാരണം ഗുണസങ്ഗോஉസ്യ സദസദ്യോനിജന്മസു || 21 ||
ഉപദ്രഷ്ടാനുമന്താ ച ഭര്താ ഭോക്താ മഹേശ്വരഃ |
പരമാത്മേതി ചാപ്യുക്തോ ദേഹേஉസ്മിന്പുരുഷഃ പരഃ || 22 ||
യ ഏവം വേത്തി പുരുഷം പ്രകൃതിം ച ഗുണൈഃ സഹ |
സര്വഥാ വര്തമാനോஉപി ന സ ഭൂയോஉഭിജായതേ || 23 ||
ധ്യാനേനാത്മനി പശ്യന്തി കേചിദാത്മാനമാത്മനാ |
അന്യേ സാംഖ്യേന യോഗേന കര്മയോഗേന ചാപരേ || 24 ||
അന്യേ ത്വേവമജാനന്തഃ ശ്രുത്വാന്യേഭ്യ ഉപാസതേ |
തേஉപി ചാതിതരന്ത്യേവ മൃത്യും ശ്രുതിപരായണാഃ || 25 ||
യാവത്സംജായതേ കിംചിത്സത്ത്വം സ്ഥാവരജങ്ഗമമ് |
ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞസംയോഗാത്തദ്വിദ്ധി ഭരതര്ഷഭ || 26 ||
സമം സര്വേഷു ഭൂതേഷു തിഷ്ഠന്തം പരമേശ്വരമ് |
വിനശ്യത്സ്വവിനശ്യന്തം യഃ പശ്യതി സ പശ്യതി || 27 ||
സമം പശ്യന്ഹി സര്വത്ര സമവസ്ഥിതമീശ്വരമ് |
ന ഹിനസ്ത്യാത്മനാത്മാനം തതോ യാതി പരാം ഗതിമ് || 28 ||
പ്രകൃത്യൈവ ച കര്മാണി ക്രിയമാണാനി സര്വശഃ |
യഃ പശ്യതി തഥാത്മാനമകര്താരം സ പശ്യതി || 29 ||
യദാ ഭൂതപൃഥഗ്ഭാവമേകസ്ഥമനുപശ്യതി |
തത ഏവ ച വിസ്താരം ബ്രഹ്മ സംപദ്യതേ തദാ || 30 ||
അനാദിത്വാന്നിര്ഗുണത്വാത്പരമാത്മായമവ്യയഃ |
ശരീരസ്ഥോஉപി കൗന്തേയ ന കരോതി ന ലിപ്യതേ || 31 ||
യഥാ സര്വഗതം സൗക്ഷ്മ്യാദാകാശം നോപലിപ്യതേ |
സര്വത്രാവസ്ഥിതോ ദേഹേ തഥാത്മാ നോപലിപ്യതേ || 32 ||
യഥാ പ്രകാശയത്യേകഃ കൃത്സ്നം ലോകമിമം രവിഃ |
ക്ഷേത്രം ക്ഷേത്രീ തഥാ കൃത്സ്നം പ്രകാശയതി ഭാരത || 33 ||
ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞയോരേവമന്തരം ജ്ഞാനചക്ഷുഷാ |
ഭൂതപ്രകൃതിമോക്ഷം ച യേ വിദുര്യാന്തി തേ പരമ് || 34 ||
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ
ക്ഷേത്രക്ഷേത്രജ്ഞവിഭാഗയോഗോ നാമ ത്രയോദശോஉധ്യായഃ ||13 ||