പുരുഷ സൂക്തമ്
ഓം തച്ചം യോരാവൃ’ണീമഹേ | ഗാതും യജ്ഞായ’ | ഗാതും യജ്ഞപ’തയേ | ദൈവീ’ സ്വസ്തിര’സ്തു നഃ | സ്വസ്തിര്മാനു’ഷേഭ്യഃ | ഊര്ധ്വം ജി’ഗാതു ഭേഷജമ് | ശം നോ’ അസ്തു ദ്വിപദേ’ | ശം ചതു’ഷ്പദേ |
ഓം ശാംതിഃ ശാംതിഃ ശാംതിഃ’ ||
സഹസ്ര’ശീര്ഷാ പുരു’ഷഃ | സഹസ്രാക്ഷഃ സഹസ്ര’പാത് |
സ ഭൂമിം’ വിശ്വതോ’ വൃത്വാ | അത്യ’തിഷ്ഠദ്ദശാംഗുളമ് ||
പുരു’ഷ ഏവേദഗ്‍മ് സര്വമ്’ | യദ്ഭൂതം യച്ച ഭവ്യമ്’ |
ഉതാമൃ’തത്വ സ്യേശാ’നഃ | യദന്നേ’നാതിരോഹ’തി ||
ഏതാവാ’നസ്യ മഹിമാ | അതോ ജ്യായാഗ്’ശ്ച പൂരു’ഷഃ |
പാദോ’உസ്യ വിശ്വാ’ ഭൂതാനി’ | ത്രിപാദ’സ്യാമൃതം’ ദിവി ||
ത്രിപാദൂര്ധ്വ ഉദൈത്പുരു’ഷഃ | പാദോ’உസ്യേഹാஉஉഭ’വാത്പുനഃ’ |
തതോ വിഷ്വണ്-വ്യ’ക്രാമത് | സാശനാനശനേ അഭി ||
തസ്മാ’ദ്വിരാഡ’ജായത | വിരാജോ അധി പൂരു’ഷഃ |
സ ജാതോ അത്യ’രിച്യത | പശ്ചാദ്-ഭൂമിമഥോ’ പുരഃ ||
യത്പുരു’ഷേണ ഹവിഷാ’ | ദേവാ യജ്ഞമത’ന്വത |
വസന്തോ അ’സ്യാസീദാജ്യമ്’ | ഗ്രീഷ്മ ഇധ്മശ്ശരധ്ധവിഃ ||
സപ്താസ്യാ’സന്-പരിധയഃ’ | ത്രിഃ സപ്ത സമിധഃ’ കൃതാഃ |
ദേവാ യദ്യജ്ഞം ത’ന്വാനാഃ | അബ’ധ്നന്-പുരു’ഷം പശുമ് ||
തം യജ്ഞം ബര്ഹിഷി പ്രൗക്ഷന്’ | പുരു’ഷം ജാതമ’ഗ്രതഃ |
തേന’ ദേവാ അയ’ജന്ത | സാധ്യാ ഋഷ’യശ്ച യേ ||
തസ്മാ’ദ്യജ്ഞാത്-സ’ര്വഹുതഃ’ | സംഭൃ’തം പൃഷദാജ്യമ് |
പശൂഗ്-സ്താഗ്‍ശ്ച’ക്രേ വായവ്യാന്’ | ആരണ്യാന്-ഗ്രാമ്യാശ്ച യേ ||
തസ്മാ’ദ്യജ്ഞാത്സ’ര്വഹുതഃ’ | ഋചഃ സാമാ’നി ജജ്ഞിരേ |
ഛംദാഗ്ം’സി ജജ്ഞിരേ തസ്മാ’ത് | യജുസ്തസ്മാ’ദജായത ||
തസ്മാദശ്വാ’ അജായന്ത | യേ കേ ചോ’ഭയാദ’തഃ |
ഗാവോ’ ഹ ജജ്ഞിരേ തസ്മാ’ത് | തസ്മാ’ജ്ജാതാ അ’ജാവയഃ’ ||
യത്പുരു’ഷം വ്യ’ദധുഃ | കതിഥാ വ്യ’കല്പയന് |
മുഖം കിമ’സ്യ കൗ ബാഹൂ | കാവൂരൂ പാദാ’വുച്യേതേ ||
ബ്രാഹ്മണോ’உസ്യ മുഖ’മാസീത് | ബാഹൂ രാ’ജന്യഃ’ കൃതഃ |
ഊരൂ തദ’സ്യ യദ്വൈശ്യഃ’ | പദ്ഭ്യാഗ്‍മ് ശൂദ്രോ അ’ജായതഃ ||
ചംദ്രമാ മന’സോ ജാതഃ | ചക്ഷോഃ സൂര്യോ’ അജായത |
മുഖാദിന്ദ്ര’ശ്ചാഗ്നിശ്ച’ | പ്രാണാദ്വായുര’ജായത ||
നാഭ്യാ’ ആസീദന്തരി’ക്ഷമ് | ശീര്ഷ്ണോ ദ്യൗഃ സമ’വര്തത |
പദ്ഭ്യാം ഭൂമിര്ദിശഃ ശ്രോത്രാ’ത് | തഥാ’ ലോകാഗ്മ് അക’ല്പയന് ||
വേദാഹമേ’തം പുരു’ഷം മഹാംതമ്’ | ആദിത്യവ’ര്ണം തമ’സസ്തു പാരേ |
സര്വാ’ണി രൂപാണി’ വിചിത്യ ധീരഃ’ | നാമാ’നി കൃത്വാஉഭിവദന്, യദാஉஉസ്തേ’ ||
ധാതാ പുരസ്താദ്യമു’ദാജഹാര’ | ശക്രഃ പ്രവിദ്വാന്-പ്രദിശശ്ചത’സ്രഃ |
തമേവം വിദ്വാനമൃത’ ഇഹ ഭ’വതി | നാന്യഃ പന്ഥാ അയ’നായ വിദ്യതേ ||
യജ്ഞേന’ യജ്ഞമ’യജംത ദേവാഃ | താനി ധര്മാ’ണി പ്രഥമാന്യാ’സന് |
തേ ഹ നാകം’ മഹിമാനഃ’ സചന്തേ | യത്ര പൂര്വേ’ സാധ്യാസ്സന്തി’ ദേവാഃ ||
അദ്ഭ്യഃ സംഭൂ’തഃ പൃഥിവ്യൈ രസാ’ച്ച | വിശ്വക’ര്മണഃ സമ’വര്തതാധി’ |
തസ്യ ത്വഷ്ടാ’ വിദധ’ദ്രൂപമേ’തി | തത്പുരു’ഷസ്യ വിശ്വമാജാ’നമഗ്രേ’ ||
വേദാഹമേതം പുരു’ഷം മഹാന്തമ്’ | ആദിത്യവ’ര്ണം തമ’സഃ പര’സ്താത് |
തമേവം വിദ്വാനമൃത’ ഇഹ ഭ’വതി | നാന്യഃ പന്ഥാ’ വിദ്യതേஉയ’നായ ||
പ്രജാപ’തിശ്ചരതി ഗര്ഭേ’ അന്തഃ | അജായ’മാനോ ബഹുധാ വിജാ’യതേ |
തസ്യ ധീരാഃ പരി’ജാനന്തി യോനിമ്’ | മരീ’ചീനാം പദമിച്ഛന്തി വേധസഃ’ ||
യോ ദേവേഭ്യ ആത’പതി | യോ ദേവാനാം’ പുരോഹി’തഃ |
പൂര്വോ യോ ദേവേഭ്യോ’ ജാതഃ | നമോ’ രുചായ ബ്രാഹ്മ’യേ ||
രുചം’ ബ്രാഹ്മം ജനയ’ന്തഃ | ദേവാ അഗ്രേ തദ’ബ്രുവന് |
യസ്ത്വൈവം ബ്രാ’ഹ്മണോ വിദ്യാത് | തസ്യ ദേവാ അസന് വശേ’ ||
ഹ്രീശ്ച’ തേ ലക്ഷ്മീശ്ച പത്ന്യൗ’ | അഹോരാത്രേ പാര്ശ്വേ |
നക്ഷ’ത്രാണി രൂപമ് | അശ്വിനൗ വ്യാത്തമ്’ |
ഇഷ്ടം മ’നിഷാണ | അമും മ’നിഷാണ | സര്വം’ മനിഷാണ ||
തച്ചം യോരാവൃ’ണീമഹേ | ഗാതും യജ്ഞായ’ | ഗാതും യജ്ഞപ’തയേ | ദൈവീ’ സ്വസ്തിര’സ്തു നഃ | സ്വസ്തിര്മാനു’ഷേഭ്യഃ | ഊര്ധ്വം ജി’ഗാതു ഭേഷജമ് | ശം നോ’ അസ്തു ദ്വിപദേ’ | ശം ചതു’ഷ്പദേ |
ഓം ശാംതിഃ ശാംതിഃ ശാംതിഃ’ ||