ഭര്തൃഹരേഃ ശതക ത്രിശതി - ശൃങ്ഗാര ശതകമ്
ശമ്ഭുസ്വയമ്ഭുഹരയോ ഹരിണേക്ഷണാനാം
യേനാക്രിയന്ത സതതം ഗൃഹകുമ്ഭദാസാഃ |
വാചാമ് അഗോചരചരിത്രവിചിത്രിതായ
തസ്മൈ നമോ ഭഗവതേ മകരധ്വജായ || 2.1 ||
സ്മിതേന ഭാവേന ച ലജ്ജയാ ഭിയാ
പരാണ്മുഖൈരര്ധകടാക്ഷവീക്ഷണൈഃ |
വചോഭിരീര്ഷ്യാകലഹേന ലീലയാ
സമസ്തഭാവൈഃ ഖലു ബന്ധനം സ്ത്രിയഃ || 2.2 ||
ഭ്രൂചാതുര്യാത്കുഷ്ചിതാക്ഷാഃ കടാക്ഷാഃ
സ്നിഗ്ധാ വാചോ ലജ്ജിതാന്താശ്ച ഹാസാഃ |
ലീലാമന്ദം പ്രസ്ഥിതം ച സ്ഥിതം ച
സ്ത്രീണാമ് ഏതദ്ഭൂഷണം ചായുധം ച || 2.3 ||
ക്വചിത്സഭ്രൂഭങ്ഗൈഃ ക്വചിദപി ച ലജ്ജാപരിഗതൈഃ
ക്വചിദ്ഭൂരിത്രസ്തൈഃ ക്വചിദപി ച ലീലാവിലലിതൈഃ |
കുമാരീണാമ് ഏതൈര്മദനസുഭഗൈര്നേത്രവലിതൈഃ
സ്ഫുരന്നീലാബ്ജാനാം പ്രകരപരികീര്ണാ ഇവ ദിശഃ || 2.4 ||
വക്ത്രം ചന്ദ്രവികാസി പങ്കജപരീഹാസക്ഷമേ ലോചനേ
വര്ണഃ സ്വര്ണമ് അപാകരിഷ്ണുരലിനീജിഷ്ണുഃ കചാനാം ചയഃ |
ബക്ഷോജാവിഭകുമ്ഭവിഭ്രമഹരൗ ഗുര്വീ നിതമ്ബസ്ഥലീ
വാചാം ഹാരി ച മാര്ദവം യുവതീഷു സ്വാഭാവികം മണ്ഡനമ് || 2.5 ||
സ്മിതകിഞ്ചിന്മുഗ്ധം സരലതരലോ ദൃഷ്ടിവിഭവഃ
പരിസ്പന്ദോ വാചാമ് അഭിനവവിലാസോക്തിസരസഃ |
ഗതാനാമ് ആരമ്ഭഃ കിസലയിതലീലാപരികരഃ
സ്പൃശന്ത്യാസ്താരുണ്യം കിമ് ഇവ ന ഹി രമ്യം മൃഗദൃശഃ || 2.6 ||
ദ്രഷ്ടവ്യേഷു കിമ് ഉത്തമം മൃഗദൃശഃ പ്രേമപ്രസന്നം മുഖം
ഘ്രാതവേഷ്വപി കിം തദ്‌ആസ്യപവനഃ ശ്രവ്യേഷു കിം തദ്വചഃ |
കിം സ്വാദ്യേഷു തദ്‌ഓഷ്ഠപല്ലവരസഃ സ്പൃശ്യേഷു കിം തദ്വപുര്ധ്യേയം
കിം നവയൗവനേ സഹൃദയൈഃ സര്വത്ര തദ്വിഭ്രമാഃ || 2.7 ||
ഏതാശ്ചലദ്വലയസംഹതിമേഖലോത്ഥഝങ്കാര
നൂപുരപരാജിതരാജഹംസ്യഃ |
കുര്വന്തി കസ്യ ന മനോ വിവശം തരുണ്യോ
വിത്രസ്തമുഗ്ധഹരിണീസദൃശൈഃ കടാക്ഷൈഃ || 2.8 ||
കുങ്കുമപങ്കകലങ്കിതദേഹാ
ഗൗരപയോധരകമ്പിതഹാരാ |
നൂപുരഹംസരണത്പദ്മാ
കം ന വശീകുരുതേ ഭുവി രാമാ || 2.9 ||
നൂനം ഹി തേ കവിവരാ വിപരീതവാചോ
യേ നിത്യമ് ആഹുരബലാ ഇതി കാമിനീസ്താഃ |
യാഭിര്വിലോലിതരതാരകദൃഷ്ടിപാതൈഃ
ശക്രാദയോஉപി വിജിതാസ്ത്വബലാഃ കഥം താഃ || 2.10 ||
നൂനമ് ആജ്ഞാകരസ്തസ്യാഃ സുഭ്രുവോ മകരധ്വജഃ |
യതസ്തന്നേത്രസഞ്ചാരസൂചിതേഷു പ്രവര്തതേ || 2.11 ||
കേശാഃ സംയമിനഃ ശ്രുതേരപി പരം പാരം ഗതേ ലോചനേ
അന്തര്വക്ത്രമ് അപി സ്വഭാവശുചിഭീഃ കീര്ണം ദ്വിജാനാം ഗണൈഃ |
മുക്താനാം സതതാധിവാസരുചിരൗ വക്ഷോജകുമ്ഭാവിമാവിത്ഥം
തന്വി വപുഃ പ്രശാന്തമ് അപി തേരാഗം കരോത്യേവ നഃ || 2.12 ||
മുഗ്ധേ ധാനുഷ്കതാ കേയമ് അപൂര്വാ ത്വയി ദൃശ്യതേ |
യയാ വിധ്യസി ചേതാംസി ഗുണൈരേവ ന സായകൈഃ || 2.13 ||
സതി പ്രദീപേ സത്യഗ്നൗ സത്സു താരാരവീന്ദുഷു |
വിനാ മേ മൃഗശാവാക്ഷ്യാ തമോഭൂതമ് ഇദം ജഗഥ് || 2.14 ||
ഉദ്വൃത്തഃ സ്തനഭാര ഏഷ തരലേ നേത്രേ ചലേ ഭ്രൂലതേ
രാഗാധിഷ്ഠിതമ് ഓഷ്ഠപല്ലവമ് ഇദം കുര്വന്തു നാമ വ്യഥാമ് |
സൗഭാഗ്യാക്ഷരമാലികേവ ലിഖിതാ പുഷ്പായുധേന സ്വയം
മധ്യസ്ഥാപി കരോതി താപമ് അധികം രോഉമ്‌ആവലിഃ കേന സാ || 2.15 ||
മുഖേന ചന്ദ്രകാന്തേന മഹാനീലൈഃ ശിരോരുഹൈഃ |
കരാഭ്യാം പദ്മരാഗാഭ്യാം രേജേ രത്നമയീവ സാ || 2.16 ||
ഗുരുണാ സ്തനഭാരേണ മുഖചന്ദ്രേണ ഭാസ്വതാ |
ശനൈശ്ചരാഭ്യാം പാദാഭ്യാം രേജേ ഗ്രഹമയീവ സാ || 2.17 ||
തസ്യാഃ സ്തനൗ യദി ഘനൗ ജഘനം ച ഹാരി
വക്ത്രം ച ചാരു തവ ചിത്ത കിമ് ആകുലത്വമ് |
പുണ്യം കുരുഷ്വ യദി തേഷു തവാസ്തി വാഞ്ഛാ
പുണ്യൈര്വിനാ ന ഹി ഭവന്തി സമീഹിതാര്ഥാഃ || 2.18 ||
ഇമേ താരുണ്യശ്രീനവപരിമലാഃ പ്രൗഢസുരതപ്രതാപ
പ്രാരമ്ഭാഃ സ്മരവിജയദാനപ്രതിഭുവഃ |
ചിരം ചേതശ്ചോരാ അഭിനവവികാരൈകഗുരവോ
വിലാസവ്യാപാരാഃ കിമ് അപി വിജയന്തേ മൃഗദൃശാമ് || 2.19 ||
പ്രണയമധുരാഃ പ്രേമോദ്ഗാരാ രസാശ്രയതാം ഗതാഃ
ഫണിതിമധുരാ മുഗ്ധപ്രായാഃ പ്രകാശിതസമ്മദാഃ |
പ്രകൃതിസുഭഗാ വിസ്രമ്ഭാര്ദ്രാഃ സ്മരോദയദായിനീ
രഹസി കിമ് അപി സ്വൈരാലാപാ ഹരന്തി മൃഗീദൃശാമ് || 2.20 ||
വിശ്രമ്യ വിശ്രമ്യ വനദ്രുമാണാം
ഛായാസു തന്വീ വിചചാര കാചിത് |
സ്തനോത്തരീയേണ കരോദ്ധൃതേന
നിവാരയന്തീ ശശിനോ മയൂഖാന് || 2.21 ||
അദര്ശനേ ദര്ശനമാത്രകാമാ
ദൃഷ്ട്വാ പരിഷ്വങ്ഗസുഖൈകലോലാ |
ആലിങ്ഗിതായാം പുനരായതാക്ഷ്യാമാശാസ്മഹേ
വിഗ്രഹയോരഭേദമ് || 2.22 ||
മാലതീ ശിരസി ജൃമ്ഭണം മുഖേ
ചന്ദനം വപുഷി കുങ്കുമാവിലമ് |
വക്ഷസി പ്രിയതമാ മദാലസാ
സ്വര്ഗ ഏഷ പരിശിഷ്ട ആഗമഃ || 2.23 ||
പ്രാങ്മാമ് ഏതി മനാഗനാഗതരസം ജാതാഭിലാഷാം തതഃ
സവ്രീഡം തദനു ശ്ലഥോദ്യമമ് അഥ പ്രധ്വസ്തധൈര്യം പുനഃ |
പ്രേമാര്ദ്രം സ്പൃഹണീയനിര്ഭരരഹഃ ക്രീഡാപ്രഗല്ഭം തതോ
നിഃസങ്ഗാങ്ഗവികര്ഷണാധികസുഖരമ്യം കുലസ്ത്രീരതമ് || 2.24 ||
ഉരസി നിപതിതാനാം സ്രസ്തധമ്മില്ലകാനാം
മുകുലിതനയനാനാം കിഞ്ചിദ്‌ഉന്മീലിതാനാമ് |
ഉപരി സുരതഖേദസ്വിന്നഗണ്ഡസ്ഥലാനാമധര
മധു വധൂനാം ഭാഗ്യവന്തഃ പിബന്തി || 2.25 ||
ആമീലിതനയനാനാം യഃ
സുരതരസോஉനു സംവിദം ഭാതി |
മിഥുരൈര്മിഥോஉവധാരിതമവിതഥമ്
ഇദമ് ഏവ കാമനിര്ബര്ഹണമ് || 2.26 ||
ഇദമ് അനുചിതമ് അക്രമശ്ച പുംസാം
യദിഹ ജരാസ്വപി മന്മഥാ വികാരാഃ |
തദപി ച ന കൃതം നിതമ്ബിനീനാം
സ്തനപതനാവധി ജീവിതം രതം വാ || 2.27 ||
രാജസ്തൃഷ്ണാമ്ബുരാശേര്ന ഹി ജഗതി ഗതഃ കശ്ചിദേവാവസാനം
കോ വാര്ഥോஉര്ഥൈഃ പ്രഭൂതൈഃ സ്വവപുഷി ഗലിതേ യൗവനേ സാനുരാഗേ |
ഗച്ഛാമഃ സദ്മ യാവദ്വികസിതനയനേന്ദീവരാലോകിനീനാമാക്രമ്യാക്രമ്യ
രൂപം ഝടിതി ന ജരയാ ലുപ്യതേ പ്രേയസീനാമ് || 2.28 ||
രാഗസ്യാഗാരമ് ഏകം നരകശതമഹാദുഃഖസമ്പ്രാപ്തിഹേതുര്മോഹസ്യോത്പത്തി
ബീജം ജലധരപടലം ജ്ഞാനതാരാധിപസ്യ |
കന്ദര്പസ്യൈകമിത്രം പ്രകടിതവിവിധസ്പഷ്ടദോഷപ്രബന്ധം
ലോകേஉസ്മിന്ന ഹ്യര്ഥവ്രജകുലഭവനയൗവനാദന്യദസ്തി || 2.29 ||
ശൃങ്ഗാരദ്രുമനീരദേ പ്രസൃമരക്രീഡാരസസ്രോതസി
പ്രദ്യുമ്നപ്രിയബാന്ധവേ ചതുരവാങ്മുക്താഫലോദന്വതി |
തന്വീനേത്രചകോരപാവനവിധൗ സൗഭാഗ്യലക്ഷ്മീനിധൗ
ധന്യഃ കോஉപി ന വിക്രിയാം കലയതി പ്രാപ്തേ നവേ യൗവനേ || 2.30 ||
സംസാരേஉസ്മിന്നസാരേ കുനൃപതിഭവനദ്വാരസേവാകലങ്കവ്യാസങ്ഗ
വ്യസ്തധൈര്യം കഥമ് അമലധിയോ മാനസം സംവിദധ്യുഃ |
യദ്യേതാഃ പ്രോദ്യദ്‌ഇന്ദുദ്യുതിനിചയഭൃതോ ന സ്യുരമ്ഭോജനേത്രാഃ
പ്രേങ്ഖത്കാഞ്ചീകലാപാഃ സ്തനഭരവിനമന്മധ്യഭാജസ്തരുണ്യഃ || 2.31 ||
സിദ്ധാധ്യാസിതകന്ദരേ ഹരവൃഷസ്കന്ധാവരുഗ്ണദ്രുമേ
ഗങ്ഗാധൗതശിലാതലേ ഹിമവതഃ സ്ഥാനേ സ്ഥിതേ ശ്രേയസി |
കഃ കുര്വീത ശിരഃ പ്രണാമമലിനം മ്ലാനം മനസ്വീ ജനോ
യദ്വിത്രസ്തകുരങ്ഗശാവനയനാ ന സ്യുഃ സ്മരാസ്ത്രം സ്ത്രിയഃ || 2.32 ||
സംസാര തവ പര്യന്തപദവീ ന ദവീയസീ |
അന്തരാ ദുസ്തരാ ന സ്യുര്യദി തേ മദിരേക്ഷണാമ് || 2.33 ||
ദിശ വനഹരിണീഭ്യോ വംശകാണ്ഡച്ഛവീനാം
കവലമ് ഉപലകോടിച്ഛിന്നമൂലം കുശാനാമ് |
ശകയുവതികപോലാപാണ്ഡുതാമ്ബൂലവല്ലീദലമ്
അരുണനഖാഗ്രൈഃ പാടിതം വാ വധൂഭ്യഃ || 2.34 ||
അസാരാഃ സര്വേ തേ വിരതിവിരസാഃ പാപവിഷയാ
ജുഗുപ്സ്യന്താം യദ്വാ നനു സകലദോഷാസ്പദമ് ഇതി |
തഥാപ്യേതദ്ഭൂമൗ നഹി പരഹിതാത്പുണ്യമ് അധികം
ന ചാസ്മിന്സംസാരേ കുവലയദൃശോ രമ്യമ് അപരമ് || 2.35 ||
ഏതത്കാമഫലോ ലോകേ യദ്ദ്വയോരേകചിത്തതാ |
അന്യചിത്തകൃതേ കാമേ ശവയോരിവ സങ്ഗമഃ || 2.351 ||
മാത്സര്യമ് ഉത്സാര്യ വിചാര്യ കാര്യമാര്യാഃ
സമര്യാദമ് ഇദം വദന്തു |
സേവ്യാ നിതമ്ബാഃ കിമ് ഉ ഭൂധരാണാമത
സ്മരസ്മേരവിലാസിനീനാമ് || 2.36 ||
സംസാരേ സ്വപ്നസാരേ പരിണതിതരലേ ദ്വേ ഗതീ പണ്ഡിതാനാം
തത്ത്വജ്ഞാനാമൃതാമ്ഭഃപ്ലവലലിതധിയാം യാതു കാലഃ കഥഞ്ചിത് |
നോ ചേന്മുഗ്ധാങ്ഗനാനാം സ്തനജഘനഘനാഭോഗസമ്ഭോഗിനീനാം
സ്ഥൂലോപസ്ഥസ്ഥലീഷു സ്ഥഗിതകരതലസ്പര്ശലീലോദ്യമാനാമ് || 2.37 ||
ആവാസഃ ക്രിയതാം ഗങ്ഗേ പാപഹാരിണി വാരിണി |
സ്തനദ്വയേ തരുണ്യാ വാ മനോഹാരിണി ഹാരിണി || 2.38 ||
കിമ് ഇഹ ബഹുഭിരുക്തൈര്യുക്തിശൂന്യൈഃ പ്രലാപൈര്ദ്വയമ്
ഇഹ പുരുഷാണാം സര്വദാ സേവനീയമ് |
അഭിനവമദലീലാലാലസം സുന്ദരീണാം
സ്തനഭരപരിഖിന്നം യൗവനം വാ വനം വാ || 2.39 ||
സത്യം ജനാ വച്മി ന പക്ഷപാതാല്
ലോകേഷു സപ്തസ്വപി തഥ്യമ് ഏതത് |
നാന്യന്മനോഹാരി നിതമ്ബിനീഭ്യോ
ദുഃഖൈകഹേതുര്ന ച കശ്ചിദന്യഃ || 2.40 ||
കാന്തേത്യുത്പലലോചനേതി വിപുലശ്രോണീഭരേത്യുന്നമത്പീനോത്തുങ്ഗ
പയോധരേതി സമുഖാമ്ഭോജേതി സുഭ്രൂരിതി |
ദൃഷ്ട്വാ മാദ്യതി മോദതേஉഭിരമതേ പ്രസ്തൗതി വിദ്വാനപി
പ്രത്യക്ഷാശുചിഭസ്ത്രികാം സ്ത്രിയമ് അഹോ മോഹസ്യ ദുശ്ചേഷ്ടിതമ് || 2.41 ||
സ്മൃതാ ഭവതി താപായ ദൃഷ്ടാ ചോന്മാദകാരിണീ |
സ്പൃഷ്ടാ ഭവതി മോഹായ സാ നാമ ദയിതാ കഥമ് || 2.42 ||
താവദേവാമൃതമയീ യാവല്ലോചനഗോചരാ |
ചക്ഷുഷ്പഥാദതീതാ തു വിഷാദപ്യതിരിച്യതേ || 2.43 ||
നാമൃതം ന വിഷം കിഞ്ചിദേതാം മുക്ത്വാ നിതമ്ബിനീമ് |
സൈവാമൃതലതാ രക്താ വിരക്താ വിഷവല്ലരീ || 2.44 ||
ആവര്തഃ സംശയാനാമ് അവിനയഭുവനം പട്ടണം സാഹസാനാം
ദോഷാണാം സന്നിധാനം കപടശതമയം ക്ഷേത്രമ് അപ്രത്യയാനാമ് |
സ്വര്ഗദ്വാരസ്യ വിഘ്നോ നരകപുരമുഖ സര്വമായാകരണ്ഡം
സ്ത്രീയന്ത്രം കേന സൃഷ്ടം വിഷമ് അമൃതമയം പ്രാണിലോകസ്യ പാശഃ || 2.45 ||
നോ സത്യേന മൃഗാങ്ക ഏഷ വദനീഭൂതോ ന ചേന്ദീവരദ്വന്ദ്വം
ലോചനതാം ഗത ന കനകൈരപ്യങ്ഗയഷ്ടിഃ കൃതാ |
കിന്ത്വേവം കവിഭിഃ പ്രതാരിതമനാസ്തത്ത്വം വിജാനന്നപി
ത്വങ്മാംസാസ്ഥിമയം വപുര്മൃഗദൃശാം മന്ദോ ജനഃ സേവതേ || 2.46 ||
ലീലാവതീനാം സഹജാ വിലാസാസ്ത
ഏവ മൂഢസ്യ ഹൃദി സ്ഫുരന്തി |
രാഗോ നലിന്യാ ഹി നിസര്ഗസിദ്ധസ്തത്ര
ഭ്രമ്ത്യേവ വൃഥാ ഷഡ്‌അങ്ഘ്രിഃ || 2.47 ||
സംമോഹയന്തി മദയന്തി വിഡമ്ബയന്തി
നിര്ഭര്ത്സ്യന്തി രമയന്തി വിഷാദയന്തി |
ഏതാഃ പ്രവിശ്യ സദയം ഹൃദയം നരാണാം
കിം നാമ വാമനയനാ ന സമാചരന്തി || 2.471 ||
യദേതത്പൂര്ണേന്ദുദ്യുതിഹരമ് ഉദാരാകൃതി പരം
മുഖാബ്ജം തന്വങ്ഗ്യാഃ കില വസതി യത്രാധരമധു |
ഇദം തത്കിം പാകദ്രുമഫലമ് ഇദാനീമ് അതിരസവ്യതീതേஉസ്മിന്
കാലേ വിഷമ് ഇവ ഭവിഷ്യ്ത്യസുഖദമ് || 2.48 ||
ഉന്മീലത്ത്രിവലീതരങ്ഗനിലയാ പ്രോത്തുങ്ഗപീനസ്തനദ്വന്ദ്വേനോദ്ഗത
ചക്രവാകയുഗലാ വക്ത്രാമ്ബുജോദ്ഭാസിനീ |
കാന്താകാരധരാ നദീയമ് അഭിതഃ ക്രൂരാത്ര നാപേക്ഷതേ
സംസാരാര്ണവമജ്ജനം യദി തദാ ദൂരേണ സന്ത്യജ്യതാമ് || 2.49 ||
ജല്പന്തി സാര്ധമ് അന്യേന പശ്യന്ത്യന്യം സവിഭ്രമാഃ |
ഹൃദ്ഗതം ചിന്തയന്ത്യന്യം പ്രിയഃ കോ നാമ യോഷിതാമ് || 2.50 ||
മധു തിഷ്ഠതി വാചി യോഷിതാം ഹൃദി ഹാലാഹലമ് ഏവ കേവലമ് |
അത‌ഏവ നിപീയതേஉധരോ ഹൃദയം മുഷ്ടിഭിരേവ താഡ്യതേ || 2.51 ||
അപസര സഖേ ദൂരാദസ്മാത്കടാക്ഷവിഷാനലാത്
പ്രകൃതിവിഷമാദ്യോഷിത്സര്പാദ്വിലാസഫണാഭൃതഃ |
ഇതരഫണിനാ ദഷ്ടഃ ശക്യശ്ചികിത്സിതുമ് ഔഷധൈശ്ചതുര്
വനിതാഭോഗിഗ്രസ്തം ഹി മന്ത്രിണഃ || 2.52 ||
വിസ്താരിതം മകരകേതനധീവരേണ
സ്ത്രീസംജ്ഞിതം ബഡിശമ് അത്ര ഭവാമ്ബുരാശൗ |
യേനാചിരാത്തദ്‌അധരാമിഷലോലമര്ത്യ
മത്സ്യാന്വികൃഷ്യ വിപചത്യനുരാഗവഹ്നൗ || 2.53 ||
കാമിനീകായകാന്താരേ കുചപര്വതദുര്ഗമേ |
മാ സംചര മനഃ പാന്ഥ തത്രാസ്തേ സ്മരതസ്കരഃ || 2.54 ||
വ്യാദീര്ഘേണ ചലേന വക്ത്രഗതിനാ തേജസ്വിനാ ഭോഗിനാ
നീലാബ്ജദ്യുതിനാഹിനാ പരമ് അഹം ദൃഷ്ടോ ന തച്ചക്ഷുഷാ |
ദൃഷ്ടേ സന്തി ചികിത്സകാ ദിശി ദിശി പ്രായേണ ദര്മാര്ഥിനോ
മുഗ്ധാക്ഷ്ക്ഷണവീക്ഷിതസ്യ ന ഹി മേ വൈദ്യോ ന ചാപ്യൗഷധമ് || 2.55 ||
ഇഹ ഹി മധുരഗീതം നൃത്യമ് ഏതദ്രസോஉയം
സ്ഫുരതി പരിമലോஉസൗ സ്പര്ശ ഏഷ സ്തനാനാമ് |
ഇതി ഹതപരമാര്ഥൈരിന്ദ്രിയൈര്ഭ്രാമ്യമാണഃ
സ്വഹിതകരണധൂര്തൈഃ പഞ്ചഭിര്വഞ്ചിതോஉസ്മി || 2.56 ||
ന ഗമ്യോ മന്ത്രാണാം ന ച ഭവതി ഭൈഷജ്യവിഷയോ
ന ചാപി പ്രധ്വംസം വ്രജതി വിവിധൈഃ ശാന്തികശതൈഃ |
ഭ്രമാവേശാദങ്ഗേ കമ് അപി വിദധദ്ഭങ്ഗമ് അസകൃത്
സ്മരാപസ്മാരോஉയം ഭ്രമയതി ദൃശം ഘൂര്ണയതി ച || 2.57 ||
ജാത്യ്‌അന്ധായ ച ദുര്മുഖായ ച ജരാജീര്ണാ ഖിലാങ്ഗായ ച
ഗ്രാമീണായ ച ദുഷ്കുലായ ച ഗലത്കുഷ്ഠാഭിഭൂതായ ച |
യച്ഛന്തീഷു മനോഹരം നിജവപുലക്ഷ്മീലവശ്രദ്ധയാ
പണ്യസ്ത്രീഷു വിവേകകല്പലതികാശസ്ത്രീഷു രാജ്യേത കഃ || 2.58 ||
വേശ്യാസൗ മദനജ്വാലാ
രൂപേஉന്ധനവിവര്ധിതാ |
കാമിഭിര്യത്ര ഹൂയന്തേ
യൗവനാനി ധനാനി ച || 2.59 ||
കശ്ചുമ്ബതി കുലപുരുഷോ വേശ്യാധരപല്ലവം മനോജ്ഞമ് അപി |
ചാരഭടചോരചേടകനടവിടനിഷ്ഠീവനശരാവമ് || 2.60 ||
ധന്യാസ്ത ഏവ ധവലായതലോചനാനാം
താരുണ്യദര്പഘനപീനപയോധരാണാമ് |
ക്ഷാമോദരോപരി ലസത്ത്രിവലീലതാനാം
ദൃഷ്ട്വാകൃതിം വികൃതിമ് ഏതി മനോ ന യേഷാമ് || 2.61 ||
ബാലേ ലീലാമുകുലിതമ് അമീ മന്ഥരാ ദൃഷ്ടിപാതാഃ
കിം ക്ഷിപ്യന്തേ വിരമവിരമ വ്യര്ഥ ഏഷ ശ്രമസ്തേ |
സമ്പ്രത്യന്യേ വയമ് ഉപരതം ബാല്യമ് ആസ്ഥാ വനാന്തേ
ക്ഷീണോ മോഹസ്തൃണമ് ഇവ ജഗജ്ജാലമ് ആലോകയാമഃ || 2.62 ||
ഇയം ബാലാ മാം പ്രത്യനവരതമ് ഇന്ദീവരദലപ്രഭാ
ചീരം ചക്ഷുഃ ക്ഷിപതി കിമ് അഭിപ്രേതമ് അനയാ |
ഗതോ മോഹോஉസ്മാകം സ്മരശബരബാണവ്യതികരജ്വര
ജ്വാലാ ശാന്താ തദപി ന വരാകീ വിരമതി || 2.63 ||
കിം കന്ദര്പ കരം കദര്ഥയസി രേ കോദണ്ഡടങ്കാരിതം
രേ രേ കോകില കോഉമ്‌അലം കലരവം കിം വാ വൃഥാ ജല്പസി |
മുഗ്ധേ സ്നിഗ്ധവിദഗ്ധചാരുമധുരൈര്ലോലൈഃ കടാക്ഷൈരലം
ചേതശ്ചുമ്ബിതചന്ദ്രചൂഡചരണധ്യാനാമൃതം വര്തതേ || 2.64 ||
വിരഹേஉപി സങ്ഗമഃ ഖലു
പരസ്പരം സങ്ഗതം മനോ യേഷാമ് |
ഹൃദയമ് അപി വിഘട്ടിതം ചേത്
സങ്ഗീ വിരഹം വിശേഷയതി || 2.65 ||
കിം ഗതേന യദി സാ ന ജീവതി
പ്രാണിതി പ്രിയതമാ തഥാപി കിമ് |
ഇത്യുദീക്ഷ്യ നവമേഘമാലികാം
ന പ്രയാതി പഥികഃ സ്വമന്ദിരമ് || 2.66 ||
വിരമത ബുധാ യോഷിത്സങ്ഗാത്സുഖാത്ക്ഷണഭങ്ഗുരാത്
കുരുത കരുണാമൈത്രീപ്രജ്ഞാവധൂജനസങ്ഗമമ് |
ന ഖലു നരകേ ഹാരാക്രാന്തം ഘനസ്തനമണ്ഡലം
ശരണമ് അഥവാ ശ്രോണീബിമ്ബം രണന്മണിമേഖലമ് || 2.67 ||
യദാ യോഗാഭ്യാസവ്യസനകൃശയോരാത്മമനസോരവിച്ഛിന്നാ
മൈത്രീ സ്ഫുരതി കൃതിനസ്തസ്യ കിമ് ഉ തൈഃ |
പ്രിയാണാമ് ആലാപൈരധരമധുഭിര്വക്ത്രവിധുഭിഃ
സനിശ്വാസാമോദൈഃ സകുചകലശാശ്ലേഷസുരതൈഃ || 2.68 ||
യദാസീദജ്ഞാനം സ്മരതിമിരസഞ്ചാരജനിതം
തദാ ദൃഷ്ടനാരീമയമ് ഇദമ് അശേഷം ജഗദിതി |
ഇദാനീമ് അസ്മാകം പടുതരവിവേകാഞ്ജനജുഷാം
സമീഭൂതാ ദൃഷ്ടിസ്ത്രിഭുവനമ് അപി ബ്രഹ്മ മനുതേ || 2.69 ||
താവദേവ കൃതിനാമ് അപി സ്ഫുരത്യേഷ
നിര്മലവിവേകദീപകഃ |
യാവദേവ ന കുരങ്ഗചക്ഷുഷാം
താഡ്യതേ ചടുലലോചനാഞ്ചലൈഃ || 2.70 ||
വചസി ഭവതി സങ്ഗത്യാഗമ് ഉദ്ദിശ്യ വാര്താ
ശ്രുതിമുഖരമുഖാനാം കേവലം പണ്ഡിതാനാമ് |
ജഘനമ് അരുണരത്നഗ്രന്ഥികാഞ്ചീകലാപം
കുവലയനയനാനാം കോ വിഹാതും സമര്ഥഃ || 2.71 ||
സ്വപരപ്രതാരകോஉസൗ
നിന്ദതി യോஉലീകപണ്ഡിതോ യുവതീഃ |
യസ്മാത്തപസോஉപി ഫലം
സ്വര്ഗഃ സ്വര്ഗേஉപി ചാപ്സരസഃ || 2.72 ||
മത്തേഭകുമ്ഭദലനേ ഭുവി സന്തി ധീരാഃ
കേചിത്പ്രചണ്ഡമൃഗരാജവധേஉപി ദക്ഷാഃ |
കിന്തു ബ്രവീമി ബലിനാം പുരതഃ പ്രസഹ്യ
കന്ദര്പദര്പദലനേ വിരലാ മനുഷ്യാഃ || 2.73 ||
സന്മാര്ഗേ താവദാസ്തേ പ്രഭവതി ച നരസ്താവദേവേന്ദ്രിയാണാം
ലജ്ജാം താവദ്വിധത്തേ വിനയമ് അപി സമാലമ്ബതേ താവദേവ |
ഭ്രൂചാപാകൃഷ്ടമുക്താഃ ശ്രവണപഥഗതാ നീലപക്ഷ്മാണ ഏതേ
യാവല്ലീലാവതീനാം ഹൃദി ന ധൃതിമുഷോ ദൃഷ്ടിബാണാഃ പതന്തി || 2.74 ||
ഉന്മത്തപ്രേമസംരമ്ഭാദ്
ആരഭന്തേ യദ്‌അങ്ഗനാഃ |
തത്ര പ്രത്യൂഹമ് ആധാതും
ബ്രഹ്മാപി ഖലു കാതരഃ || 2.75 ||
താവന്മഹത്ത്വം പാണ്ഡിത്യം
കുലീനത്വം വിവേകിതാ |
യാവജ്ജ്വലതി നാങ്ഗേഷു
ഹതഃ പഞ്ചേഷുപാവകഃ || 2.76 ||
ശാസ്ത്രജ്ഞോஉപി പ്രഗുണിതനയോஉത്യാന്തബാധാപി ബാഢം
സംസാരേஉസ്മിന്ഭവതി വിരലോ ഭാജനം സദ്ഗതീനാമ് |
യേനൈതസ്മിന്നിരയനഗരദ്വാരമ് ഉദ്ഘാടയന്തീ
വാമാക്ഷീണാം ഭവതി കുടിലാ ഭ്രൂലതാ കുഞ്ചികേവ || 2.77 ||
കൃശഃ കാണഃ ഖഞ്ജഃ ശ്രവണരഹിതഃ പുച്ഛവികലോ
വ്രണീ പൂയക്ലിന്നഃ കൃമികുലശതൈരാവൃതതനുഃ |
ക്ഷുധാ ക്ഷാമോ ജീര്ണഃ പിഠരകകപാലാര്പിതഗലഃ
ശുനീമ് അന്വേതി ശ്വാ ഹതമ് അപി ച ഹന്ത്യേവ മദനഃ || 2.78 ||
സ്ത്രീമുദ്രാം കുസുമായുധസ്യ ജയിനീം സര്വാര്ഥസമ്പത്കരീം
യേ മൂഢാഃ പ്രവിഹായ യാന്തി കുധിയോ മിഥ്യാഫലാന്വേഷിണഃ |
തേ തേനൈവ നിഹത്യ നിര്ദയതരം നഗ്നീകൃതാ മുണ്ഡിതാഃ
കേചിത്പഞ്ചശിഖീകൃതാശ്ച ജടിലാഃ കാപാലികാശ്ചാപരേ || 2.79 ||
വിശ്വാമിത്രപരാശരപ്രഭൃതയോ വാതാമ്ബുപര്ണാശനാസ്തേஉപി
സ്ത്രീമുഖപങ്കജം സുലലിതം ദൃഷ്ട്വൈവ മോഹം ഗതാഃ |
ശാല്യന്നം സഘൃതം പയോദധിയുതം യേ ഭുഞ്ജതേ മാനവാസ്തേഷാമ്
ഇന്ദ്രിയനിഗ്രഹോ യദി ഭവേദ്വിന്ധ്യഃ പ്ലവേത്സാഗരേ || 2.80 ||
പരിമലഭൃതോ വാതാഃ ശാഖാ നവാങ്കുരകോടയോ
മധുരവിധുരോത്കണ്ഠാഭാജഃ പ്രിയാ പികപക്ഷിണാമ് |
വിരലവിരസസ്വേദോദ്ഗാരാ വധൂവദനേന്ദവഃ
പ്രസരതി മധൗ ധാത്ര്യാം ജാതോ ന കസ്യ ഗുണോദയഃ || 2.81 ||
മധുരയം മധുരൈരപി കോകിലാ
കലരവൈര്മലയസ്യ ച വായുഭിഃ |
വിരഹിണഃ പ്രഹിണസ്തി ശരീരിണോ
വിപദി ഹന്ത സുധാപി വിഷായതേ || 2.82 ||
ആവാസഃ കിലകിഞ്ചിതസ്യ ദയിതാപാര്ശ്വേ വിലാസാലസാഃ
കര്ണേ കോകിലകാമിനീകലരവഃ സ്മേരോ ലതാമണ്ഡപഃ |
ഗോഷ്ഠീ സത്കവിഭിഃ സമം കതിപയൈര്മുഗ്ധാഃ സുധാംശോഃ കരാഃ
കേഷാംചിത്സുഖയന്തി ചാത്ര ഹൃദയം ചൈത്രേ വിചിത്രാഃ ക്ഷപാഃ || 2.83 ||
പാന്ഥ സ്ത്രീവിരഹാനലാഹുതികലാമ് ആതന്വതീ മഞ്ജരീമാകന്ദേഷു
പികാങ്ഗനാഭിരധുനാ സോത്കണ്ഠമ് ആലോക്യതേ |
അപ്യേതേ നവപാടലാപരിമലപ്രാഗ്ഭാരപാടച്ചരാ
വാന്തിക്ലാന്തിവിതാനതാനവകൃതഃ ശ്രീഖണ്ഡശൈലാനിലാഃ || 2.84 ||
പ്രഥിതഃ പ്രണയവതീനാം
താവത്പദമ് ആതനോതു ഹൃദി മാനഃ |
ഭവതി ന യാവച്ചന്ദനതരു
സുരഭിര്മലയപവമാനഃ || 2.85 ||
സഹകാരകുസുമകേസരനികര
ഭരാമോദമൂര്ച്ഛിതദിഗ്‌അന്തേ |
മധുരമധുരവിധുരമധുപേ
മധൗ ഭവേത്കസ്യ നോത്കണ്ഠാ || 2.86 ||
അച്ഛാച്ഛചന്ദനരസാര്ദ്രതരാ മൃഗാക്ഷ്യോ
ധാരാഗൃഹാണി കുസുമാനി ച കോഉമ്‌ഉദീ ച |
മന്ദോ മരുത്സുമനസഃ ശുചി ഹര്മ്യപൃഷ്ഠം
ഗ്രീഷ്മേ മദം ച മദനം ച വിവര്ധയന്തി || 2.87 ||
സ്രജോ ഹൃദ്യാമോദാ വ്യജനപവനശ്ചന്ദ്രകിരണാഃ
പരാഗഃ കാസാരോ മലയജരജഃ ശീധു വിശദമ് |
ശുചിഃ സൗധോത്സങ്ഗഃ പ്രതനു വസനം പങ്കജദൃശോ
നിദാഘര്താവേതദ്വിലസതി ലഭന്തേ സുകൃതിനഃ || 2.88 ||
സുധാശുഭ്രം ധാമ സ്ഫുരദ്‌അമലരശ്മിഃ ശശധരഃ
പ്രിയാവക്ത്രാമ്ഭോജം മലയജരജശ്ചാതിസുരഭിഃ |
സ്രജോ ഹൃദ്യാമോദാസ്തദിദമ് അഖിലം രാഗിണി ജനേ
കരോത്യന്തഃ ക്ഷോഭം ന തു വിഷയസംസര്ഗവിമുഖേ || 2.89 ||
തരുണീവേഷോദ്ദീപിതകാമാ
വികസജ്ജാതീപുഷ്പസുഗന്ധിഃ |
ഉന്നതപീനപയോധരഭാരാ
പ്രാവൃട്തനുതേ കസ്യ ന ഹര്ഷമ് || 2.90 ||
വിയദ്‌ഉപചിതമേഘം ഭൂമയഃ കന്ദലിന്യോ
നവകുടജകദമ്ബാമോദിനോ ഗന്ധവാഹാഃ |
ശിഖികുലകലകേകാരാവരമ്യാ വനാന്താഃ
സുഖിനമ് അസുഖിനം വാ സര്വമ് ഉത്കണ്ഠയന്തി || 2.91 ||
ഉപരി ഘനം ഘനപടലം
തിര്യഗ്ഗിരയോஉപി നര്തിതമയൂരാഃ |
ക്ഷിതിരപി കന്ദലധവലാ
ദൃഷ്ടിം പഥികഃ ക്വ പാതയതി || 2.92 ||
ഇതോ വിദ്യുദ്വല്ലീവിലസിതമ് ഇതഃ കേതകിതരോഃ
സ്ഫുരന്ഗന്ധഃ പ്രോദ്യജ്ജലദനിനദസ്ഫൂര്ജിതമ് ഇതഃ |
ഇതഃ കേകിക്രീഡാകലകലരവഃ പക്ഷ്മലദൃശാം
കഥം യാസ്യന്ത്യേതേ വിരഹദിവസാഃ സമ്ഭൃതരസാഃ || 2.93 ||
അസൂചിസഞ്ചാരേ തമസി നഭസി പ്രൗഢജലദധ്വനി
പ്രാജ്ഞംമന്യേ പതതി പൃഷതാനാം ച നിചയേ |
ഇദം സൗദാമിന്യാഃ കനകകമനീയം വിലസിതം
മുദം ച മ്ലാനിം ച പ്രഥയതി പഥി സ്വൈരസുദൃശാമ് || 2.94 ||
ആസാരേണ ന ഹര്മ്യതഃ പ്രിയതമൈര്യാതും ബഹിഃ ശക്യതേ
ശീതോത്കമ്പനിമിത്തമ് ആയതദൃശാ ഗാഢം സമാലിങ്ഗ്യതേ |
ജാതാഃ ശീകരശീതലാശ്ച മരുതോരത്യന്തഖേദച്ഛിദോ
ധന്യാനാം ബത ദുര്ദിനം സുദിനതാം യാതി പ്രിയാസങ്ഗമേ || 2.95 ||
അര്ധം സുപ്ത്വാ നിശായാഃ സരഭസസുരതായാസസന്നശ്ലഥാങ്ഗപ്രോദ്ഭൂതാസഹ്യ
തൃഷ്ണോ മധുമദനിരതോ ഹര്മ്യപൃഷ്ഠേ വിവിക്തേ |
സമ്ഭോഗക്ലാന്തകാന്താശിഥിലഭുജലതാവര്ജിതം കര്കരീതോ
ജ്യോത്സ്നാഭിന്നാച്ഛധാരം പിബതി ന സലിലം ശാരദം മന്ദപുണ്യഃ || 2.96 ||
ഹേമന്തേ ദധിദുഗ്ധസര്പിരശനാ മാഞ്ജിഷ്ഠവാസോഭൃതഃ
കാശ്മീരദ്രവസാന്ദ്രദിഗ്ധവപുഷശ്ഛിന്നാ വിചിത്രൈ രതൈഃ |
വൃത്തോരുസ്തനകാമിനോജനകൃതാശ്ലേഷാ ഗൃഹാഭ്യന്തരേ
താമ്ബൂലീദലപൂഗപൂരിതമുഖാ ധന്യാഃ സുഖം ശേരതേ || 2.97 ||
പ്രദുയത്പ്രൗഢപ്രിയങ്ഗുദ്യുതിഭൃതി വികസത്കുന്ദമാദ്യദ്ദ്വിരേഫേ
കാലേ പ്രാലേയവാതപ്രചലവിലസിതോദാരമന്ദാരധാമ്നി |
യേഷാം നോ കണ്ഠലഗ്നാ ക്ഷണമ് അപി തുഹിനക്ഷോദദക്ഷാ മൃഗാക്ഷീ
തേസാമ് ആയാമയാമാ യമസദനസമാ യാമിനീ യാതി യൂനാമ് || 2.98 ||
ചുമ്ബന്തോ ഗണ്ഡഭിത്തീരലകവതി മുഖേ സീത്കൃതാന്യാദധാനാ
വക്ഷഃസൂത്കഞ്ചുകേഷു സ്തനഭരപുലകോദ്ഭേദമ് ആപാദയന്തഃ |
ഊരൂനാകമ്പയന്തഃ പൃഥുജഘനതടാത്സ്രംസയന്തോஉംശുകാനി
വ്യക്തം കാന്താജനാനാം വിടചരിതഭൃതഃ ശൈശിരാ വാന്തി വാതാഃ || 2.99 ||
കേശാനാകുലയന്ദൃശോ മുകുലയന്വാസോ ബലാദാക്ഷിപന്നാതന്വന്
പുലകോദ്ഗമം പ്രകടയന്നാവേഗകമ്പം ശനൈഃ |
ബാരം ബാരമ് ഉദാരസീത്കൃതകൃതോ ദന്തച്ഛദാന്പീഡയന്
പ്രായഃ ശൈശിര ഏഷ സമ്പ്രതി മരുത്കാന്താസു കാന്തായതേ || 2.100 ||
യദ്യസ്യ നാസ്തി രുചിരം തസ്മിംസ്തസ്യ സ്പൃഹാ മനോജ്ഞേஉപി |
രമണീയേஉപി സുധാംശൗ ന മനഃകാമഃ സരോജിന്യാഃ || 2.101 ||
വൈരാഗ്യേ സംചരത്യേകോ നീതൗ ഭ്രമതി ചാപരഃ |
ശൃങ്ഗാരേ രമതേ കശ്ചിദ്ഭുവി ഭേദാഃ പരസ്പരമ് || 2.102 ||
ഇതി ശുഭം ഭൂയാത് |
ശൃങ്ഗാരശതകമ്
ഭര്തൃഹരേഃ
ശമ്ഭുസ്വയമ്ഭുഹരയോ ഹരിണേക്ഷണാനാം
യേനാക്രിയന്ത സതതം ഗൃഹകുമ്ഭദാസാഃ |
വാചാമ് അഗോചരചരിത്രവിചിത്രിതായ
തസ്മൈ നമോ ഭഗവതേ മകരധ്വജായ || 2.1 ||
സ്മിതേന ഭാവേന ച ലജ്ജയാ ഭിയാ
പരാണ്മുഖൈരര്ധകടാക്ഷവീക്ഷണൈഃ |
വചോഭിരീര്ഷ്യാകലഹേന ലീലയാ
സമസ്തഭാവൈഃ ഖലു ബന്ധനം സ്ത്രിയഃ || 2.2 ||
ഭ്രൂചാതുര്യാത്കുഷ്ചിതാക്ഷാഃ കടാക്ഷാഃ
സ്നിഗ്ധാ വാചോ ലജ്ജിതാന്താശ്ച ഹാസാഃ |
ലീലാമന്ദം പ്രസ്ഥിതം ച സ്ഥിതം ച
സ്ത്രീണാമ് ഏതദ്ഭൂഷണം ചായുധം ച || 2.3 ||
ക്വചിത്സഭ്രൂഭങ്ഗൈഃ ക്വചിദപി ച ലജ്ജാപരിഗതൈഃ
ക്വചിദ്ഭൂരിത്രസ്തൈഃ ക്വചിദപി ച ലീലാവിലലിതൈഃ |
കുമാരീണാമ് ഏതൈര്മദനസുഭഗൈര്നേത്രവലിതൈഃ
സ്ഫുരന്നീലാബ്ജാനാം പ്രകരപരികീര്ണാ ഇവ ദിശഃ || 2.4 ||
വക്ത്രം ചന്ദ്രവികാസി പങ്കജപരീഹാസക്ഷമേ ലോചനേ
വര്ണഃ സ്വര്ണമ് അപാകരിഷ്ണുരലിനീജിഷ്ണുഃ കചാനാം ചയഃ |
ബക്ഷോജാവിഭകുമ്ഭവിഭ്രമഹരൗ ഗുര്വീ നിതമ്ബസ്ഥലീ
വാചാം ഹാരി ച മാര്ദവം യുവതീഷു സ്വാഭാവികം മണ്ഡനമ് || 2.5 ||
സ്മിതകിഞ്ചിന്മുഗ്ധം സരലതരലോ ദൃഷ്ടിവിഭവഃ
പരിസ്പന്ദോ വാചാമ് അഭിനവവിലാസോക്തിസരസഃ |
ഗതാനാമ് ആരമ്ഭഃ കിസലയിതലീലാപരികരഃ
സ്പൃശന്ത്യാസ്താരുണ്യം കിമ് ഇവ ന ഹി രമ്യം മൃഗദൃശഃ || 2.6 ||
ദ്രഷ്ടവ്യേഷു കിമ് ഉത്തമം മൃഗദൃശഃ പ്രേമപ്രസന്നം മുഖം
ഘ്രാതവേഷ്വപി കിം തദ്‌ആസ്യപവനഃ ശ്രവ്യേഷു കിം തദ്വചഃ |
കിം സ്വാദ്യേഷു തദ്‌ഓഷ്ഠപല്ലവരസഃ സ്പൃശ്യേഷു കിം തദ്വപുര്ധ്യേയം
കിം നവയൗവനേ സഹൃദയൈഃ സര്വത്ര തദ്വിഭ്രമാഃ || 2.7 ||
ഏതാശ്ചലദ്വലയസംഹതിമേഖലോത്ഥഝങ്കാര
നൂപുരപരാജിതരാജഹംസ്യഃ |
കുര്വന്തി കസ്യ ന മനോ വിവശം തരുണ്യോ
വിത്രസ്തമുഗ്ധഹരിണീസദൃശൈഃ കടാക്ഷൈഃ || 2.8 ||
കുങ്കുമപങ്കകലങ്കിതദേഹാ
ഗൗരപയോധരകമ്പിതഹാരാ |
നൂപുരഹംസരണത്പദ്മാ
കം ന വശീകുരുതേ ഭുവി രാമാ || 2.9 ||
നൂനം ഹി തേ കവിവരാ വിപരീതവാചോ
യേ നിത്യമ് ആഹുരബലാ ഇതി കാമിനീസ്താഃ |
യാഭിര്വിലോലിതരതാരകദൃഷ്ടിപാതൈഃ
ശക്രാദയോஉപി വിജിതാസ്ത്വബലാഃ കഥം താഃ || 2.10 ||
നൂനമ് ആജ്ഞാകരസ്തസ്യാഃ സുഭ്രുവോ മകരധ്വജഃ |
യതസ്തന്നേത്രസഞ്ചാരസൂചിതേഷു പ്രവര്തതേ || 2.11 ||
കേശാഃ സംയമിനഃ ശ്രുതേരപി പരം പാരം ഗതേ ലോചനേ
അന്തര്വക്ത്രമ് അപി സ്വഭാവശുചിഭീഃ കീര്ണം ദ്വിജാനാം ഗണൈഃ |
മുക്താനാം സതതാധിവാസരുചിരൗ വക്ഷോജകുമ്ഭാവിമാവിത്ഥം
തന്വി വപുഃ പ്രശാന്തമ് അപി തേരാഗം കരോത്യേവ നഃ || 2.12 ||
മുഗ്ധേ ധാനുഷ്കതാ കേയമ് അപൂര്വാ ത്വയി ദൃശ്യതേ |
യയാ വിധ്യസി ചേതാംസി ഗുണൈരേവ ന സായകൈഃ || 2.13 ||
സതി പ്രദീപേ സത്യഗ്നൗ സത്സു താരാരവീന്ദുഷു |
വിനാ മേ മൃഗശാവാക്ഷ്യാ തമോഭൂതമ് ഇദം ജഗഥ് || 2.14 ||
ഉദ്വൃത്തഃ സ്തനഭാര ഏഷ തരലേ നേത്രേ ചലേ ഭ്രൂലതേ
രാഗാധിഷ്ഠിതമ് ഓഷ്ഠപല്ലവമ് ഇദം കുര്വന്തു നാമ വ്യഥാമ് |
സൗഭാഗ്യാക്ഷരമാലികേവ ലിഖിതാ പുഷ്പായുധേന സ്വയം
മധ്യസ്ഥാപി കരോതി താപമ് അധികം രോഉമ്‌ആവലിഃ കേന സാ || 2.15 ||
മുഖേന ചന്ദ്രകാന്തേന മഹാനീലൈഃ ശിരോരുഹൈഃ |
കരാഭ്യാം പദ്മരാഗാഭ്യാം രേജേ രത്നമയീവ സാ || 2.16 ||
ഗുരുണാ സ്തനഭാരേണ മുഖചന്ദ്രേണ ഭാസ്വതാ |
ശനൈശ്ചരാഭ്യാം പാദാഭ്യാം രേജേ ഗ്രഹമയീവ സാ || 2.17 ||
തസ്യാഃ സ്തനൗ യദി ഘനൗ ജഘനം ച ഹാരി
വക്ത്രം ച ചാരു തവ ചിത്ത കിമ് ആകുലത്വമ് |
പുണ്യം കുരുഷ്വ യദി തേഷു തവാസ്തി വാഞ്ഛാ
പുണ്യൈര്വിനാ ന ഹി ഭവന്തി സമീഹിതാര്ഥാഃ || 2.18 ||
ഇമേ താരുണ്യശ്രീനവപരിമലാഃ പ്രൗഢസുരതപ്രതാപ
പ്രാരമ്ഭാഃ സ്മരവിജയദാനപ്രതിഭുവഃ |
ചിരം ചേതശ്ചോരാ അഭിനവവികാരൈകഗുരവോ
വിലാസവ്യാപാരാഃ കിമ് അപി വിജയന്തേ മൃഗദൃശാമ് || 2.19 ||
പ്രണയമധുരാഃ പ്രേമോദ്ഗാരാ രസാശ്രയതാം ഗതാഃ
ഫണിതിമധുരാ മുഗ്ധപ്രായാഃ പ്രകാശിതസമ്മദാഃ |
പ്രകൃതിസുഭഗാ വിസ്രമ്ഭാര്ദ്രാഃ സ്മരോദയദായിനീ
രഹസി കിമ് അപി സ്വൈരാലാപാ ഹരന്തി മൃഗീദൃശാമ് || 2.20 ||
വിശ്രമ്യ വിശ്രമ്യ വനദ്രുമാണാം
ഛായാസു തന്വീ വിചചാര കാചിത് |
സ്തനോത്തരീയേണ കരോദ്ധൃതേന
നിവാരയന്തീ ശശിനോ മയൂഖാന് || 2.21 ||
അദര്ശനേ ദര്ശനമാത്രകാമാ
ദൃഷ്ട്വാ പരിഷ്വങ്ഗസുഖൈകലോലാ |
ആലിങ്ഗിതായാം പുനരായതാക്ഷ്യാമാശാസ്മഹേ
വിഗ്രഹയോരഭേദമ് || 2.22 ||
മാലതീ ശിരസി ജൃമ്ഭണം മുഖേ
ചന്ദനം വപുഷി കുങ്കുമാവിലമ് |
വക്ഷസി പ്രിയതമാ മദാലസാ
സ്വര്ഗ ഏഷ പരിശിഷ്ട ആഗമഃ || 2.23 ||
പ്രാങ്മാമ് ഏതി മനാഗനാഗതരസം ജാതാഭിലാഷാം തതഃ
സവ്രീഡം തദനു ശ്ലഥോദ്യമമ് അഥ പ്രധ്വസ്തധൈര്യം പുനഃ |
പ്രേമാര്ദ്രം സ്പൃഹണീയനിര്ഭരരഹഃ ക്രീഡാപ്രഗല്ഭം തതോ
നിഃസങ്ഗാങ്ഗവികര്ഷണാധികസുഖരമ്യം കുലസ്ത്രീരതമ് || 2.24 ||
ഉരസി നിപതിതാനാം സ്രസ്തധമ്മില്ലകാനാം
മുകുലിതനയനാനാം കിഞ്ചിദ്‌ഉന്മീലിതാനാമ് |
ഉപരി സുരതഖേദസ്വിന്നഗണ്ഡസ്ഥലാനാമധര
മധു വധൂനാം ഭാഗ്യവന്തഃ പിബന്തി || 2.25 ||
ആമീലിതനയനാനാം യഃ
സുരതരസോஉനു സംവിദം ഭാതി |
മിഥുരൈര്മിഥോஉവധാരിതമവിതഥമ്
ഇദമ് ഏവ കാമനിര്ബര്ഹണമ് || 2.26 ||
ഇദമ് അനുചിതമ് അക്രമശ്ച പുംസാം
യദിഹ ജരാസ്വപി മന്മഥാ വികാരാഃ |
തദപി ച ന കൃതം നിതമ്ബിനീനാം
സ്തനപതനാവധി ജീവിതം രതം വാ || 2.27 ||
രാജസ്തൃഷ്ണാമ്ബുരാശേര്ന ഹി ജഗതി ഗതഃ കശ്ചിദേവാവസാനം
കോ വാര്ഥോஉര്ഥൈഃ പ്രഭൂതൈഃ സ്വവപുഷി ഗലിതേ യൗവനേ സാനുരാഗേ |
ഗച്ഛാമഃ സദ്മ യാവദ്വികസിതനയനേന്ദീവരാലോകിനീനാമാക്രമ്യാക്രമ്യ
രൂപം ഝടിതി ന ജരയാ ലുപ്യതേ പ്രേയസീനാമ് || 2.28 ||
രാഗസ്യാഗാരമ് ഏകം നരകശതമഹാദുഃഖസമ്പ്രാപ്തിഹേതുര്മോഹസ്യോത്പത്തി
ബീജം ജലധരപടലം ജ്ഞാനതാരാധിപസ്യ |
കന്ദര്പസ്യൈകമിത്രം പ്രകടിതവിവിധസ്പഷ്ടദോഷപ്രബന്ധം
ലോകേஉസ്മിന്ന ഹ്യര്ഥവ്രജകുലഭവനയൗവനാദന്യദസ്തി || 2.29 ||
ശൃങ്ഗാരദ്രുമനീരദേ പ്രസൃമരക്രീഡാരസസ്രോതസി
പ്രദ്യുമ്നപ്രിയബാന്ധവേ ചതുരവാങ്മുക്താഫലോദന്വതി |
തന്വീനേത്രചകോരപാവനവിധൗ സൗഭാഗ്യലക്ഷ്മീനിധൗ
ധന്യഃ കോஉപി ന വിക്രിയാം കലയതി പ്രാപ്തേ നവേ യൗവനേ || 2.30 ||
സംസാരേஉസ്മിന്നസാരേ കുനൃപതിഭവനദ്വാരസേവാകലങ്കവ്യാസങ്ഗ
വ്യസ്തധൈര്യം കഥമ് അമലധിയോ മാനസം സംവിദധ്യുഃ |
യദ്യേതാഃ പ്രോദ്യദ്‌ഇന്ദുദ്യുതിനിചയഭൃതോ ന സ്യുരമ്ഭോജനേത്രാഃ
പ്രേങ്ഖത്കാഞ്ചീകലാപാഃ സ്തനഭരവിനമന്മധ്യഭാജസ്തരുണ്യഃ || 2.31 ||
സിദ്ധാധ്യാസിതകന്ദരേ ഹരവൃഷസ്കന്ധാവരുഗ്ണദ്രുമേ
ഗങ്ഗാധൗതശിലാതലേ ഹിമവതഃ സ്ഥാനേ സ്ഥിതേ ശ്രേയസി |
കഃ കുര്വീത ശിരഃ പ്രണാമമലിനം മ്ലാനം മനസ്വീ ജനോ
യദ്വിത്രസ്തകുരങ്ഗശാവനയനാ ന സ്യുഃ സ്മരാസ്ത്രം സ്ത്രിയഃ || 2.32 ||
സംസാര തവ പര്യന്തപദവീ ന ദവീയസീ |
അന്തരാ ദുസ്തരാ ന സ്യുര്യദി തേ മദിരേക്ഷണാമ് || 2.33 ||
ദിശ വനഹരിണീഭ്യോ വംശകാണ്ഡച്ഛവീനാം
കവലമ് ഉപലകോടിച്ഛിന്നമൂലം കുശാനാമ് |
ശകയുവതികപോലാപാണ്ഡുതാമ്ബൂലവല്ലീദലമ്
അരുണനഖാഗ്രൈഃ പാടിതം വാ വധൂഭ്യഃ || 2.34 ||
അസാരാഃ സര്വേ തേ വിരതിവിരസാഃ പാപവിഷയാ
ജുഗുപ്സ്യന്താം യദ്വാ നനു സകലദോഷാസ്പദമ് ഇതി |
തഥാപ്യേതദ്ഭൂമൗ നഹി പരഹിതാത്പുണ്യമ് അധികം
ന ചാസ്മിന്സംസാരേ കുവലയദൃശോ രമ്യമ് അപരമ് || 2.35 ||
ഏതത്കാമഫലോ ലോകേ യദ്ദ്വയോരേകചിത്തതാ |
അന്യചിത്തകൃതേ കാമേ ശവയോരിവ സങ്ഗമഃ || 2.351 ||
മാത്സര്യമ് ഉത്സാര്യ വിചാര്യ കാര്യമാര്യാഃ
സമര്യാദമ് ഇദം വദന്തു |
സേവ്യാ നിതമ്ബാഃ കിമ് ഉ ഭൂധരാണാമത
സ്മരസ്മേരവിലാസിനീനാമ് || 2.36 ||
സംസാരേ സ്വപ്നസാരേ പരിണതിതരലേ ദ്വേ ഗതീ പണ്ഡിതാനാം
തത്ത്വജ്ഞാനാമൃതാമ്ഭഃപ്ലവലലിതധിയാം യാതു കാലഃ കഥഞ്ചിത് |
നോ ചേന്മുഗ്ധാങ്ഗനാനാം സ്തനജഘനഘനാഭോഗസമ്ഭോഗിനീനാം
സ്ഥൂലോപസ്ഥസ്ഥലീഷു സ്ഥഗിതകരതലസ്പര്ശലീലോദ്യമാനാമ് || 2.37 ||
ആവാസഃ ക്രിയതാം ഗങ്ഗേ പാപഹാരിണി വാരിണി |
സ്തനദ്വയേ തരുണ്യാ വാ മനോഹാരിണി ഹാരിണി || 2.38 ||
കിമ് ഇഹ ബഹുഭിരുക്തൈര്യുക്തിശൂന്യൈഃ പ്രലാപൈര്ദ്വയമ്
ഇഹ പുരുഷാണാം സര്വദാ സേവനീയമ് |
അഭിനവമദലീലാലാലസം സുന്ദരീണാം
സ്തനഭരപരിഖിന്നം യൗവനം വാ വനം വാ || 2.39 ||
സത്യം ജനാ വച്മി ന പക്ഷപാതാല്
ലോകേഷു സപ്തസ്വപി തഥ്യമ് ഏതത് |
നാന്യന്മനോഹാരി നിതമ്ബിനീഭ്യോ
ദുഃഖൈകഹേതുര്ന ച കശ്ചിദന്യഃ || 2.40 ||
കാന്തേത്യുത്പലലോചനേതി വിപുലശ്രോണീഭരേത്യുന്നമത്പീനോത്തുങ്ഗ
പയോധരേതി സമുഖാമ്ഭോജേതി സുഭ്രൂരിതി |
ദൃഷ്ട്വാ മാദ്യതി മോദതേஉഭിരമതേ പ്രസ്തൗതി വിദ്വാനപി
പ്രത്യക്ഷാശുചിഭസ്ത്രികാം സ്ത്രിയമ് അഹോ മോഹസ്യ ദുശ്ചേഷ്ടിതമ് || 2.41 ||
സ്മൃതാ ഭവതി താപായ ദൃഷ്ടാ ചോന്മാദകാരിണീ |
സ്പൃഷ്ടാ ഭവതി മോഹായ സാ നാമ ദയിതാ കഥമ് || 2.42 ||
താവദേവാമൃതമയീ യാവല്ലോചനഗോചരാ |
ചക്ഷുഷ്പഥാദതീതാ തു വിഷാദപ്യതിരിച്യതേ || 2.43 ||
നാമൃതം ന വിഷം കിഞ്ചിദേതാം മുക്ത്വാ നിതമ്ബിനീമ് |
സൈവാമൃതലതാ രക്താ വിരക്താ വിഷവല്ലരീ || 2.44 ||
ആവര്തഃ സംശയാനാമ് അവിനയഭുവനം പട്ടണം സാഹസാനാം
ദോഷാണാം സന്നിധാനം കപടശതമയം ക്ഷേത്രമ് അപ്രത്യയാനാമ് |
സ്വര്ഗദ്വാരസ്യ വിഘ്നോ നരകപുരമുഖ സര്വമായാകരണ്ഡം
സ്ത്രീയന്ത്രം കേന സൃഷ്ടം വിഷമ് അമൃതമയം പ്രാണിലോകസ്യ പാശഃ || 2.45 ||
നോ സത്യേന മൃഗാങ്ക ഏഷ വദനീഭൂതോ ന ചേന്ദീവരദ്വന്ദ്വം
ലോചനതാം ഗത ന കനകൈരപ്യങ്ഗയഷ്ടിഃ കൃതാ |
കിന്ത്വേവം കവിഭിഃ പ്രതാരിതമനാസ്തത്ത്വം വിജാനന്നപി
ത്വങ്മാംസാസ്ഥിമയം വപുര്മൃഗദൃശാം മന്ദോ ജനഃ സേവതേ || 2.46 ||
ലീലാവതീനാം സഹജാ വിലാസാസ്ത
ഏവ മൂഢസ്യ ഹൃദി സ്ഫുരന്തി |
രാഗോ നലിന്യാ ഹി നിസര്ഗസിദ്ധസ്തത്ര
ഭ്രമ്ത്യേവ വൃഥാ ഷഡ്‌അങ്ഘ്രിഃ || 2.47 ||
സംമോഹയന്തി മദയന്തി വിഡമ്ബയന്തി
നിര്ഭര്ത്സ്യന്തി രമയന്തി വിഷാദയന്തി |
ഏതാഃ പ്രവിശ്യ സദയം ഹൃദയം നരാണാം
കിം നാമ വാമനയനാ ന സമാചരന്തി || 2.471 ||
യദേതത്പൂര്ണേന്ദുദ്യുതിഹരമ് ഉദാരാകൃതി പരം
മുഖാബ്ജം തന്വങ്ഗ്യാഃ കില വസതി യത്രാധരമധു |
ഇദം തത്കിം പാകദ്രുമഫലമ് ഇദാനീമ് അതിരസവ്യതീതേஉസ്മിന്
കാലേ വിഷമ് ഇവ ഭവിഷ്യ്ത്യസുഖദമ് || 2.48 ||
ഉന്മീലത്ത്രിവലീതരങ്ഗനിലയാ പ്രോത്തുങ്ഗപീനസ്തനദ്വന്ദ്വേനോദ്ഗത
ചക്രവാകയുഗലാ വക്ത്രാമ്ബുജോദ്ഭാസിനീ |
കാന്താകാരധരാ നദീയമ് അഭിതഃ ക്രൂരാത്ര നാപേക്ഷതേ
സംസാരാര്ണവമജ്ജനം യദി തദാ ദൂരേണ സന്ത്യജ്യതാമ് || 2.49 ||
ജല്പന്തി സാര്ധമ് അന്യേന പശ്യന്ത്യന്യം സവിഭ്രമാഃ |
ഹൃദ്ഗതം ചിന്തയന്ത്യന്യം പ്രിയഃ കോ നാമ യോഷിതാമ് || 2.50 ||
മധു തിഷ്ഠതി വാചി യോഷിതാം ഹൃദി ഹാലാഹലമ് ഏവ കേവലമ് |
അത‌ഏവ നിപീയതേஉധരോ ഹൃദയം മുഷ്ടിഭിരേവ താഡ്യതേ || 2.51 ||
അപസര സഖേ ദൂരാദസ്മാത്കടാക്ഷവിഷാനലാത്
പ്രകൃതിവിഷമാദ്യോഷിത്സര്പാദ്വിലാസഫണാഭൃതഃ |
ഇതരഫണിനാ ദഷ്ടഃ ശക്യശ്ചികിത്സിതുമ് ഔഷധൈശ്ചതുര്
വനിതാഭോഗിഗ്രസ്തം ഹി മന്ത്രിണഃ || 2.52 ||
വിസ്താരിതം മകരകേതനധീവരേണ
സ്ത്രീസംജ്ഞിതം ബഡിശമ് അത്ര ഭവാമ്ബുരാശൗ |
യേനാചിരാത്തദ്‌അധരാമിഷലോലമര്ത്യ
മത്സ്യാന്വികൃഷ്യ വിപചത്യനുരാഗവഹ്നൗ || 2.53 ||
കാമിനീകായകാന്താരേ കുചപര്വതദുര്ഗമേ |
മാ സംചര മനഃ പാന്ഥ തത്രാസ്തേ സ്മരതസ്കരഃ || 2.54 ||
വ്യാദീര്ഘേണ ചലേന വക്ത്രഗതിനാ തേജസ്വിനാ ഭോഗിനാ
നീലാബ്ജദ്യുതിനാഹിനാ പരമ് അഹം ദൃഷ്ടോ ന തച്ചക്ഷുഷാ |
ദൃഷ്ടേ സന്തി ചികിത്സകാ ദിശി ദിശി പ്രായേണ ദര്മാര്ഥിനോ
മുഗ്ധാക്ഷ്ക്ഷണവീക്ഷിതസ്യ ന ഹി മേ വൈദ്യോ ന ചാപ്യൗഷധമ് || 2.55 ||
ഇഹ ഹി മധുരഗീതം നൃത്യമ് ഏതദ്രസോஉയം
സ്ഫുരതി പരിമലോஉസൗ സ്പര്ശ ഏഷ സ്തനാനാമ് |
ഇതി ഹതപരമാര്ഥൈരിന്ദ്രിയൈര്ഭ്രാമ്യമാണഃ
സ്വഹിതകരണധൂര്തൈഃ പഞ്ചഭിര്വഞ്ചിതോஉസ്മി || 2.56 ||
ന ഗമ്യോ മന്ത്രാണാം ന ച ഭവതി ഭൈഷജ്യവിഷയോ
ന ചാപി പ്രധ്വംസം വ്രജതി വിവിധൈഃ ശാന്തികശതൈഃ |
ഭ്രമാവേശാദങ്ഗേ കമ് അപി വിദധദ്ഭങ്ഗമ് അസകൃത്
സ്മരാപസ്മാരോஉയം ഭ്രമയതി ദൃശം ഘൂര്ണയതി ച || 2.57 ||
ജാത്യ്‌അന്ധായ ച ദുര്മുഖായ ച ജരാജീര്ണാ ഖിലാങ്ഗായ ച
ഗ്രാമീണായ ച ദുഷ്കുലായ ച ഗലത്കുഷ്ഠാഭിഭൂതായ ച |
യച്ഛന്തീഷു മനോഹരം നിജവപുലക്ഷ്മീലവശ്രദ്ധയാ
പണ്യസ്ത്രീഷു വിവേകകല്പലതികാശസ്ത്രീഷു രാജ്യേത കഃ || 2.58 ||
വേശ്യാസൗ മദനജ്വാലാ
രൂപേஉന്ധനവിവര്ധിതാ |
കാമിഭിര്യത്ര ഹൂയന്തേ
യൗവനാനി ധനാനി ച || 2.59 ||
കശ്ചുമ്ബതി കുലപുരുഷോ വേശ്യാധരപല്ലവം മനോജ്ഞമ് അപി |
ചാരഭടചോരചേടകനടവിടനിഷ്ഠീവനശരാവമ് || 2.60 ||
ധന്യാസ്ത ഏവ ധവലായതലോചനാനാം
താരുണ്യദര്പഘനപീനപയോധരാണാമ് |
ക്ഷാമോദരോപരി ലസത്ത്രിവലീലതാനാം
ദൃഷ്ട്വാകൃതിം വികൃതിമ് ഏതി മനോ ന യേഷാമ് || 2.61 ||
ബാലേ ലീലാമുകുലിതമ് അമീ മന്ഥരാ ദൃഷ്ടിപാതാഃ
കിം ക്ഷിപ്യന്തേ വിരമവിരമ വ്യര്ഥ ഏഷ ശ്രമസ്തേ |
സമ്പ്രത്യന്യേ വയമ് ഉപരതം ബാല്യമ് ആസ്ഥാ വനാന്തേ
ക്ഷീണോ മോഹസ്തൃണമ് ഇവ ജഗജ്ജാലമ് ആലോകയാമഃ || 2.62 ||
ഇയം ബാലാ മാം പ്രത്യനവരതമ് ഇന്ദീവരദലപ്രഭാ
ചീരം ചക്ഷുഃ ക്ഷിപതി കിമ് അഭിപ്രേതമ് അനയാ |
ഗതോ മോഹോஉസ്മാകം സ്മരശബരബാണവ്യതികരജ്വര
ജ്വാലാ ശാന്താ തദപി ന വരാകീ വിരമതി || 2.63 ||
കിം കന്ദര്പ കരം കദര്ഥയസി രേ കോദണ്ഡടങ്കാരിതം
രേ രേ കോകില കോഉമ്‌അലം കലരവം കിം വാ വൃഥാ ജല്പസി |
മുഗ്ധേ സ്നിഗ്ധവിദഗ്ധചാരുമധുരൈര്ലോലൈഃ കടാക്ഷൈരലം
ചേതശ്ചുമ്ബിതചന്ദ്രചൂഡചരണധ്യാനാമൃതം വര്തതേ || 2.64 ||
വിരഹേஉപി സങ്ഗമഃ ഖലു
പരസ്പരം സങ്ഗതം മനോ യേഷാമ് |
ഹൃദയമ് അപി വിഘട്ടിതം ചേത്
സങ്ഗീ വിരഹം വിശേഷയതി || 2.65 ||
കിം ഗതേന യദി സാ ന ജീവതി
പ്രാണിതി പ്രിയതമാ തഥാപി കിമ് |
ഇത്യുദീക്ഷ്യ നവമേഘമാലികാം
ന പ്രയാതി പഥികഃ സ്വമന്ദിരമ് || 2.66 ||
വിരമത ബുധാ യോഷിത്സങ്ഗാത്സുഖാത്ക്ഷണഭങ്ഗുരാത്
കുരുത കരുണാമൈത്രീപ്രജ്ഞാവധൂജനസങ്ഗമമ് |
ന ഖലു നരകേ ഹാരാക്രാന്തം ഘനസ്തനമണ്ഡലം
ശരണമ് അഥവാ ശ്രോണീബിമ്ബം രണന്മണിമേഖലമ് || 2.67 ||
യദാ യോഗാഭ്യാസവ്യസനകൃശയോരാത്മമനസോരവിച്ഛിന്നാ
മൈത്രീ സ്ഫുരതി കൃതിനസ്തസ്യ കിമ് ഉ തൈഃ |
പ്രിയാണാമ് ആലാപൈരധരമധുഭിര്വക്ത്രവിധുഭിഃ
സനിശ്വാസാമോദൈഃ സകുചകലശാശ്ലേഷസുരതൈഃ || 2.68 ||
യദാസീദജ്ഞാനം സ്മരതിമിരസഞ്ചാരജനിതം
തദാ ദൃഷ്ടനാരീമയമ് ഇദമ് അശേഷം ജഗദിതി |
ഇദാനീമ് അസ്മാകം പടുതരവിവേകാഞ്ജനജുഷാം
സമീഭൂതാ ദൃഷ്ടിസ്ത്രിഭുവനമ് അപി ബ്രഹ്മ മനുതേ || 2.69 ||
താവദേവ കൃതിനാമ് അപി സ്ഫുരത്യേഷ
നിര്മലവിവേകദീപകഃ |
യാവദേവ ന കുരങ്ഗചക്ഷുഷാം
താഡ്യതേ ചടുലലോചനാഞ്ചലൈഃ || 2.70 ||
വചസി ഭവതി സങ്ഗത്യാഗമ് ഉദ്ദിശ്യ വാര്താ
ശ്രുതിമുഖരമുഖാനാം കേവലം പണ്ഡിതാനാമ് |
ജഘനമ് അരുണരത്നഗ്രന്ഥികാഞ്ചീകലാപം
കുവലയനയനാനാം കോ വിഹാതും സമര്ഥഃ || 2.71 ||
സ്വപരപ്രതാരകോஉസൗ
നിന്ദതി യോஉലീകപണ്ഡിതോ യുവതീഃ |
യസ്മാത്തപസോஉപി ഫലം
സ്വര്ഗഃ സ്വര്ഗേஉപി ചാപ്സരസഃ || 2.72 ||
മത്തേഭകുമ്ഭദലനേ ഭുവി സന്തി ധീരാഃ
കേചിത്പ്രചണ്ഡമൃഗരാജവധേஉപി ദക്ഷാഃ |
കിന്തു ബ്രവീമി ബലിനാം പുരതഃ പ്രസഹ്യ
കന്ദര്പദര്പദലനേ വിരലാ മനുഷ്യാഃ || 2.73 ||
സന്മാര്ഗേ താവദാസ്തേ പ്രഭവതി ച നരസ്താവദേവേന്ദ്രിയാണാം
ലജ്ജാം താവദ്വിധത്തേ വിനയമ് അപി സമാലമ്ബതേ താവദേവ |
ഭ്രൂചാപാകൃഷ്ടമുക്താഃ ശ്രവണപഥഗതാ നീലപക്ഷ്മാണ ഏതേ
യാവല്ലീലാവതീനാം ഹൃദി ന ധൃതിമുഷോ ദൃഷ്ടിബാണാഃ പതന്തി || 2.74 ||
ഉന്മത്തപ്രേമസംരമ്ഭാദ്
ആരഭന്തേ യദ്‌അങ്ഗനാഃ |
തത്ര പ്രത്യൂഹമ് ആധാതും
ബ്രഹ്മാപി ഖലു കാതരഃ || 2.75 ||
താവന്മഹത്ത്വം പാണ്ഡിത്യം
കുലീനത്വം വിവേകിതാ |
യാവജ്ജ്വലതി നാങ്ഗേഷു
ഹതഃ പഞ്ചേഷുപാവകഃ || 2.76 ||
ശാസ്ത്രജ്ഞോஉപി പ്രഗുണിതനയോஉത്യാന്തബാധാപി ബാഢം
സംസാരേஉസ്മിന്ഭവതി വിരലോ ഭാജനം സദ്ഗതീനാമ് |
യേനൈതസ്മിന്നിരയനഗരദ്വാരമ് ഉദ്ഘാടയന്തീ
വാമാക്ഷീണാം ഭവതി കുടിലാ ഭ്രൂലതാ കുഞ്ചികേവ || 2.77 ||
കൃശഃ കാണഃ ഖഞ്ജഃ ശ്രവണരഹിതഃ പുച്ഛവികലോ
വ്രണീ പൂയക്ലിന്നഃ കൃമികുലശതൈരാവൃതതനുഃ |
ക്ഷുധാ ക്ഷാമോ ജീര്ണഃ പിഠരകകപാലാര്പിതഗലഃ
ശുനീമ് അന്വേതി ശ്വാ ഹതമ് അപി ച ഹന്ത്യേവ മദനഃ || 2.78 ||
സ്ത്രീമുദ്രാം കുസുമായുധസ്യ ജയിനീം സര്വാര്ഥസമ്പത്കരീം
യേ മൂഢാഃ പ്രവിഹായ യാന്തി കുധിയോ മിഥ്യാഫലാന്വേഷിണഃ |
തേ തേനൈവ നിഹത്യ നിര്ദയതരം നഗ്നീകൃതാ മുണ്ഡിതാഃ
കേചിത്പഞ്ചശിഖീകൃതാശ്ച ജടിലാഃ കാപാലികാശ്ചാപരേ || 2.79 ||
വിശ്വാമിത്രപരാശരപ്രഭൃതയോ വാതാമ്ബുപര്ണാശനാസ്തേஉപി
സ്ത്രീമുഖപങ്കജം സുലലിതം ദൃഷ്ട്വൈവ മോഹം ഗതാഃ |
ശാല്യന്നം സഘൃതം പയോദധിയുതം യേ ഭുഞ്ജതേ മാനവാസ്തേഷാമ്
ഇന്ദ്രിയനിഗ്രഹോ യദി ഭവേദ്വിന്ധ്യഃ പ്ലവേത്സാഗരേ || 2.80 ||
പരിമലഭൃതോ വാതാഃ ശാഖാ നവാങ്കുരകോടയോ
മധുരവിധുരോത്കണ്ഠാഭാജഃ പ്രിയാ പികപക്ഷിണാമ് |
വിരലവിരസസ്വേദോദ്ഗാരാ വധൂവദനേന്ദവഃ
പ്രസരതി മധൗ ധാത്ര്യാം ജാതോ ന കസ്യ ഗുണോദയഃ || 2.81 ||
മധുരയം മധുരൈരപി കോകിലാ
കലരവൈര്മലയസ്യ ച വായുഭിഃ |
വിരഹിണഃ പ്രഹിണസ്തി ശരീരിണോ
വിപദി ഹന്ത സുധാപി വിഷായതേ || 2.82 ||
ആവാസഃ കിലകിഞ്ചിതസ്യ ദയിതാപാര്ശ്വേ വിലാസാലസാഃ
കര്ണേ കോകിലകാമിനീകലരവഃ സ്മേരോ ലതാമണ്ഡപഃ |
ഗോഷ്ഠീ സത്കവിഭിഃ സമം കതിപയൈര്മുഗ്ധാഃ സുധാംശോഃ കരാഃ
കേഷാംചിത്സുഖയന്തി ചാത്ര ഹൃദയം ചൈത്രേ വിചിത്രാഃ ക്ഷപാഃ || 2.83 ||
പാന്ഥ സ്ത്രീവിരഹാനലാഹുതികലാമ് ആതന്വതീ മഞ്ജരീമാകന്ദേഷു
പികാങ്ഗനാഭിരധുനാ സോത്കണ്ഠമ് ആലോക്യതേ |
അപ്യേതേ നവപാടലാപരിമലപ്രാഗ്ഭാരപാടച്ചരാ
വാന്തിക്ലാന്തിവിതാനതാനവകൃതഃ ശ്രീഖണ്ഡശൈലാനിലാഃ || 2.84 ||
പ്രഥിതഃ പ്രണയവതീനാം
താവത്പദമ് ആതനോതു ഹൃദി മാനഃ |
ഭവതി ന യാവച്ചന്ദനതരു
സുരഭിര്മലയപവമാനഃ || 2.85 ||
സഹകാരകുസുമകേസരനികര
ഭരാമോദമൂര്ച്ഛിതദിഗ്‌അന്തേ |
മധുരമധുരവിധുരമധുപേ
മധൗ ഭവേത്കസ്യ നോത്കണ്ഠാ || 2.86 ||
അച്ഛാച്ഛചന്ദനരസാര്ദ്രതരാ മൃഗാക്ഷ്യോ
ധാരാഗൃഹാണി കുസുമാനി ച കോഉമ്‌ഉദീ ച |
മന്ദോ മരുത്സുമനസഃ ശുചി ഹര്മ്യപൃഷ്ഠം
ഗ്രീഷ്മേ മദം ച മദനം ച വിവര്ധയന്തി || 2.87 ||
സ്രജോ ഹൃദ്യാമോദാ വ്യജനപവനശ്ചന്ദ്രകിരണാഃ
പരാഗഃ കാസാരോ മലയജരജഃ ശീധു വിശദമ് |
ശുചിഃ സൗധോത്സങ്ഗഃ പ്രതനു വസനം പങ്കജദൃശോ
നിദാഘര്താവേതദ്വിലസതി ലഭന്തേ സുകൃതിനഃ || 2.88 ||
സുധാശുഭ്രം ധാമ സ്ഫുരദ്‌അമലരശ്മിഃ ശശധരഃ
പ്രിയാവക്ത്രാമ്ഭോജം മലയജരജശ്ചാതിസുരഭിഃ |
സ്രജോ ഹൃദ്യാമോദാസ്തദിദമ് അഖിലം രാഗിണി ജനേ
കരോത്യന്തഃ ക്ഷോഭം ന തു വിഷയസംസര്ഗവിമുഖേ || 2.89 ||
തരുണീവേഷോദ്ദീപിതകാമാ
വികസജ്ജാതീപുഷ്പസുഗന്ധിഃ |
ഉന്നതപീനപയോധരഭാരാ
പ്രാവൃട്തനുതേ കസ്യ ന ഹര്ഷമ് || 2.90 ||
വിയദ്‌ഉപചിതമേഘം ഭൂമയഃ കന്ദലിന്യോ
നവകുടജകദമ്ബാമോദിനോ ഗന്ധവാഹാഃ |
ശിഖികുലകലകേകാരാവരമ്യാ വനാന്താഃ
സുഖിനമ് അസുഖിനം വാ സര്വമ് ഉത്കണ്ഠയന്തി || 2.91 ||
ഉപരി ഘനം ഘനപടലം
തിര്യഗ്ഗിരയോஉപി നര്തിതമയൂരാഃ |
ക്ഷിതിരപി കന്ദലധവലാ
ദൃഷ്ടിം പഥികഃ ക്വ പാതയതി || 2.92 ||
ഇതോ വിദ്യുദ്വല്ലീവിലസിതമ് ഇതഃ കേതകിതരോഃ
സ്ഫുരന്ഗന്ധഃ പ്രോദ്യജ്ജലദനിനദസ്ഫൂര്ജിതമ് ഇതഃ |
ഇതഃ കേകിക്രീഡാകലകലരവഃ പക്ഷ്മലദൃശാം
കഥം യാസ്യന്ത്യേതേ വിരഹദിവസാഃ സമ്ഭൃതരസാഃ || 2.93 ||
അസൂചിസഞ്ചാരേ തമസി നഭസി പ്രൗഢജലദധ്വനി
പ്രാജ്ഞംമന്യേ പതതി പൃഷതാനാം ച നിചയേ |
ഇദം സൗദാമിന്യാഃ കനകകമനീയം വിലസിതം
മുദം ച മ്ലാനിം ച പ്രഥയതി പഥി സ്വൈരസുദൃശാമ് || 2.94 ||
ആസാരേണ ന ഹര്മ്യതഃ പ്രിയതമൈര്യാതും ബഹിഃ ശക്യതേ
ശീതോത്കമ്പനിമിത്തമ് ആയതദൃശാ ഗാഢം സമാലിങ്ഗ്യതേ |
ജാതാഃ ശീകരശീതലാശ്ച മരുതോരത്യന്തഖേദച്ഛിദോ
ധന്യാനാം ബത ദുര്ദിനം സുദിനതാം യാതി പ്രിയാസങ്ഗമേ || 2.95 ||
അര്ധം സുപ്ത്വാ നിശായാഃ സരഭസസുരതായാസസന്നശ്ലഥാങ്ഗപ്രോദ്ഭൂതാസഹ്യ
തൃഷ്ണോ മധുമദനിരതോ ഹര്മ്യപൃഷ്ഠേ വിവിക്തേ |
സമ്ഭോഗക്ലാന്തകാന്താശിഥിലഭുജലതാവര്ജിതം കര്കരീതോ
ജ്യോത്സ്നാഭിന്നാച്ഛധാരം പിബതി ന സലിലം ശാരദം മന്ദപുണ്യഃ || 2.96 ||
ഹേമന്തേ ദധിദുഗ്ധസര്പിരശനാ മാഞ്ജിഷ്ഠവാസോഭൃതഃ
കാശ്മീരദ്രവസാന്ദ്രദിഗ്ധവപുഷശ്ഛിന്നാ വിചിത്രൈ രതൈഃ |
വൃത്തോരുസ്തനകാമിനോജനകൃതാശ്ലേഷാ ഗൃഹാഭ്യന്തരേ
താമ്ബൂലീദലപൂഗപൂരിതമുഖാ ധന്യാഃ സുഖം ശേരതേ || 2.97 ||
പ്രദുയത്പ്രൗഢപ്രിയങ്ഗുദ്യുതിഭൃതി വികസത്കുന്ദമാദ്യദ്ദ്വിരേഫേ
കാലേ പ്രാലേയവാതപ്രചലവിലസിതോദാരമന്ദാരധാമ്നി |
യേഷാം നോ കണ്ഠലഗ്നാ ക്ഷണമ് അപി തുഹിനക്ഷോദദക്ഷാ മൃഗാക്ഷീ
തേസാമ് ആയാമയാമാ യമസദനസമാ യാമിനീ യാതി യൂനാമ് || 2.98 ||
ചുമ്ബന്തോ ഗണ്ഡഭിത്തീരലകവതി മുഖേ സീത്കൃതാന്യാദധാനാ
വക്ഷഃസൂത്കഞ്ചുകേഷു സ്തനഭരപുലകോദ്ഭേദമ് ആപാദയന്തഃ |
ഊരൂനാകമ്പയന്തഃ പൃഥുജഘനതടാത്സ്രംസയന്തോஉംശുകാനി
വ്യക്തം കാന്താജനാനാം വിടചരിതഭൃതഃ ശൈശിരാ വാന്തി വാതാഃ || 2.99 ||
കേശാനാകുലയന്ദൃശോ മുകുലയന്വാസോ ബലാദാക്ഷിപന്നാതന്വന്
പുലകോദ്ഗമം പ്രകടയന്നാവേഗകമ്പം ശനൈഃ |
ബാരം ബാരമ് ഉദാരസീത്കൃതകൃതോ ദന്തച്ഛദാന്പീഡയന്
പ്രായഃ ശൈശിര ഏഷ സമ്പ്രതി മരുത്കാന്താസു കാന്തായതേ || 2.100 ||
യദ്യസ്യ നാസ്തി രുചിരം തസ്മിംസ്തസ്യ സ്പൃഹാ മനോജ്ഞേஉപി |
രമണീയേஉപി സുധാംശൗ ന മനഃകാമഃ സരോജിന്യാഃ || 2.101 ||
വൈരാഗ്യേ സംചരത്യേകോ നീതൗ ഭ്രമതി ചാപരഃ |
ശൃങ്ഗാരേ രമതേ കശ്ചിദ്ഭുവി ഭേദാഃ പരസ്പരമ് || 2.102 ||