સૌંદર્ય લહરિ
પ્રથમ ભાગઃ - આનન્દ લહરિ
ભુમૌસ્ખલિત પાદાનામ ભૂમિરેવા વલમ્બનમ |
ત્વયી જાતા પરાધાનામ ત્વમેવ શરણમ શિવે ||
શિવઃ શક્ત્યા યુક્તો યદિ ભવતિ શક્તઃ પ્રભવિતું
ન ચેદેવં દેવો ન ખલુ કુશલઃ સ્પન્દિતુમપિ|
અતસ્ત્વામ આરાધ્યાં હરિ-હર-વિરિન્ચાદિભિ રપિ
પ્રણન્તું સ્તોતું વા કથ-મક્ર્ત પુણ્યઃ પ્રભવતિ|| 1 ||
તનીયાંસું પાંસું તવ ચરણ પઙ્કેરુહ-ભવં
વિરિંચિઃ સંચિન્વન વિરચયતિ લોકા-નવિકલમ |
વહત્યેનં શૌરિઃ કથમપિ સહસ્રેણ શિરસાં
હરઃ સંક્ષુદ-યૈનં ભજતિ ભસિતોદ્ધૂળ નવિધિમ|| 2 ||
અવિદ્યાના-મન્ત-સ્તિમિર-મિહિર દ્વીપનગરી
જડાનાં ચૈતન્ય-સ્તબક મકરન્દ શ્રુતિઝરી |
દરિદ્રાણાં ચિન્તામણિ ગુણનિકા જન્મજલધૌ
નિમગ્નાનાં દંષ્ટ્રા મુરરિપુ વરાહસ્ય ભવતિ|| 3 ||
ત્વદન્યઃ પાણિભયા-મભયવરદો દૈવતગણઃ
ત્વમેકા નૈવાસિ પ્રકટિત-વરભીત્યભિનયા |
ભયાત ત્રાતું દાતું ફલમપિ ચ વાંછાસમધિકં
શરણ્યે લોકાનાં તવ હિ ચરણાવેવ નિપુણૌ || 4 ||
હરિસ્ત્વામારધ્ય પ્રણત-જન-સૌભાગ્ય-જનનીં
પુરા નારી ભૂત્વા પુરરિપુમપિ ક્ષોભ મનયત |
સ્મરોஉપિ ત્વાં નત્વા રતિનયન-લેહ્યેન વપુષા
મુનીનામપ્યન્તઃ પ્રભવતિ હિ મોહાય મહતામ || 5 ||
ધનુઃ પૌષ્પં મૌર્વી મધુકરમયી પઞ્ચ વિશિખાઃ
વસન્તઃ સામન્તો મલયમરુ-દાયોધન-રથઃ |
તથાપ્યેકઃ સર્વં હિમગિરિસુતે કામપિ કૃપાં
અપાંગાત્તે લબ્ધ્વા જગદિદ-મનઙ્ગો વિજયતે || 6 ||
ક્વણત્કાઞ્ચી-દામા કરિ કલભ કુંભ-સ્તનનતા
પરિક્ષીણા મધ્યે પરિણત શરચ્ચન્દ્ર-વદના |
ધનુર્બાણાન પાશં સૃણિમપિ દધાના કરતલૈઃ
પુરસ્તા દાસ્તાં નઃ પુરમથિતુ રાહો-પુરુષિકા || 7 ||
સુધાસિન્ધોર્મધ્યે સુરવિટ-પિવાટી-પરિવૃતે
મણિદ્વીપે નીપો-પવનવતિ ચિન્તામણિ ગૃહે |
શિવકારે મઞ્ચે પરમશિવ-પર્યઙ્ક નિલયામ
ભજન્તિ ત્વાં ધન્યાઃ કતિચન ચિદાનન્દ-લહરીમ || 8 ||
મહીં મૂલાધારે કમપિ મણિપૂરે હુતવહં
સ્થિતં સ્વધિષ્ટાને હૃદિ મરુત-માકાશ-મુપરિ |
મનોஉપિ ભ્રૂમધ્યે સકલમપિ ભિત્વા કુલપથં
સહસ્રારે પદ્મે સ હરહસિ પત્યા વિહરસે || 9 ||
સુધાધારાસારૈ-શ્ચરણયુગલાન્ત-ર્વિગલિતૈઃ
પ્રપંચં સિન્ઞ્ન્તી પુનરપિ રસામ્નાય-મહસઃ|
અવાપ્ય સ્વાં ભૂમિં ભુજગનિભ-મધ્યુષ્ટ-વલયં
સ્વમાત્માનં કૃત્વા સ્વપિષિ કુલકુણ્ડે કુહરિણિ || 10 ||
ચતુર્ભિઃ શ્રીકણ્ઠૈઃ શિવયુવતિભિઃ પઞ્ચભિપિ
પ્રભિન્નાભિઃ શંભોર્નવભિરપિ મૂલપ્રકૃતિભિઃ |
ચતુશ્ચત્વારિંશદ-વસુદલ-કલાશ્ચ-ત્રિવલય-
ત્રિરેખભિઃ સાર્ધં તવ શરણકોણાઃ પરિણતાઃ || 11 ||
ત્વદીયં સૌન્દર્યં તુહિનગિરિકન્યે તુલયિતું
કવીન્દ્રાઃ કલ્પન્તે કથમપિ વિરિઞ્ચિ-પ્રભૃતયઃ |
યદાલોકૌત્સુક્યા-દમરલલના યાન્તિ મનસા
તપોભિર્દુષ્પ્રાપામપિ ગિરિશ-સાયુજ્ય-પદવીમ || 12 ||
નરં વર્ષીયાંસં નયનવિરસં નર્મસુ જડં
તવાપાંગાલોકે પતિત-મનુધાવન્તિ શતશઃ |
ગલદ્વેણીબન્ધાઃ કુચકલશ-વિસ્ત્રિસ્ત-સિચયા
હટાત ત્રુટ્યત્કાઞ્યો વિગલિત-દુકૂલા યુવતયઃ || 13 ||
ક્ષિતૌ ષટ્પઞ્ચાશદ-દ્વિસમધિક-પઞ્ચાશ-દુદકે
હુતશે દ્વાષષ્ટિ-શ્ચતુરધિક-પઞ્ચાશ-દનિલે |
દિવિ દ્વિઃ ષટ ત્રિંશન મનસિ ચ ચતુઃષષ્ટિરિતિ યે
મયૂખા-સ્તેષા-મપ્યુપરિ તવ પાદાંબુજ-યુગમ || 14 ||
શરજ્જ્યોત્સ્ના શુદ્ધાં શશિયુત-જટાજૂટ-મકુટાં
વર-ત્રાસ-ત્રાણ-સ્ફટિકઘુટિકા-પુસ્તક-કરામ |
સકૃન્ન ત્વા નત્વા કથમિવ સતાં સન્નિદધતે
મધુ-ક્ષીર-દ્રાક્ષા-મધુરિમ-ધુરીણાઃ ફણિતયઃ || 15 ||
કવીન્દ્રાણાં ચેતઃ કમલવન-બાલાતપ-રુચિં
ભજન્તે યે સન્તઃ કતિચિદરુણામેવ ભવતીમ |
વિરિઞ્ચિ-પ્રેયસ્યા-સ્તરુણતર-શ્રૃઙ્ગર લહરી-
ગભીરાભિ-ર્વાગ્ભિઃ ર્વિદધતિ સતાં રઞ્જનમમી || 16 ||
સવિત્રીભિ-ર્વાચાં ચશિ-મણિ શિલા-ભઙ્ગ રુચિભિ-
ર્વશિન્યદ્યાભિ-સ્ત્વાં સહ જનનિ સંચિન્તયતિ યઃ |
સ કર્તા કાવ્યાનાં ભવતિ મહતાં ભઙ્ગિરુચિભિ-
ર્વચોભિ-ર્વાગ્દેવી-વદન-કમલામોદ મધુરૈઃ || 17 ||
તનુચ્છાયાભિસ્તે તરુણ-તરણિ-શ્રીસરણિભિ-
ર્દિવં સર્વા-મુર્વી-મરુણિમનિ મગ્નાં સ્મરતિ યઃ |
ભવન્ત્યસ્ય ત્રસ્ય-દ્વનહરિણ-શાલીન-નયનાઃ
સહોર્વશ્યા વશ્યાઃ કતિ કતિ ન ગીર્વાણ-ગણિકાઃ || 18 ||
મુખં બિન્દું કૃત્વા કુચયુગમધ-સ્તસ્ય તદધો
હરાર્ધં ધ્યાયેદ્યો હરમહિષિ તે મન્મથકલામ |
સ સદ્યઃ સંક્ષોભં નયતિ વનિતા ઇત્યતિલઘુ
ત્રિલોકીમપ્યાશુ ભ્રમયતિ રવીન્દુ-સ્તનયુગામ || 19 ||
કિરન્તી-મઙ્ગેભ્યઃ કિરણ-નિકુરુમ્બમૃતરસં
હૃદિ ત્વા માધત્તે હિમકરશિલા-મૂર્તિમિવ યઃ |
સ સર્પાણાં દર્પં શમયતિ શકુન્તધિપ ઇવ
જ્વરપ્લુષ્ટાન દૃષ્ટ્યા સુખયતિ સુધાધારસિરયા || 20 ||
તટિલ્લેખા-તન્વીં તપન શશિ વૈશ્વાનર મયીં
નિષ્ણ્ણાં ષણ્ણામપ્યુપરિ કમલાનાં તવ કલામ |
મહાપદ્માતવ્યાં મૃદિત-મલમાયેન મનસા
મહાન્તઃ પશ્યન્તો દધતિ પરમાહ્લાદ-લહરીમ || 21 ||
ભવાનિ ત્વં દાસે મયિ વિતર દૃષ્ટિં સકરુણાં
ઇતિ સ્તોતું વાઞ્છન કથયતિ ભવાનિ ત્વમિતિ યઃ |
તદૈવ ત્વં તસ્મૈ દિશસિ નિજસાયુજ્ય-પદવીં
મુકુન્દ-બ્રમ્હેન્દ્ર સ્ફુટ મકુટ નીરાજિતપદામ || 22 ||
ત્વયા હૃત્વા વામં વપુ-રપરિતૃપ્તેન મનસા
શરીરાર્ધં શમ્ભો-રપરમપિ શઙ્કે હૃતમભૂત |
યદેતત ત્વદ્રૂપં સકલમરુણાભં ત્રિનયનં
કુચાભ્યામાનમ્રં કુટિલ-શશિચૂડાલ-મકુટમ || 23 ||
જગત્સૂતે ધાતા હરિરવતિ રુદ્રઃ ક્ષપયતે
તિરસ્કુર્વ-ન્નેતત સ્વમપિ વપુ-રીશ-સ્તિરયતિ |
સદા પૂર્વઃ સર્વં તદિદ મનુગૃહ્ણાતિ ચ શિવ-
સ્તવાજ્ઞા મલમ્બ્ય ક્ષણચલિતયો ર્ભ્રૂલતિકયોઃ || 24 ||
ત્રયાણાં દેવાનાં ત્રિગુણ-જનિતાનાં તવ શિવે
ભવેત પૂજા પૂજા તવ ચરણયો-ર્યા વિરચિતા |
તથા હિ ત્વત્પાદોદ્વહન-મણિપીઠસ્ય નિકટે
સ્થિતા હ્યેતે-શશ્વન્મુકુલિત કરોત્તંસ-મકુટાઃ || 25 ||
વિરિઞ્ચિઃ પઞ્ચત્વં વ્રજતિ હરિરાપ્નોતિ વિરતિં
વિનાશં કીનાશો ભજતિ ધનદો યાતિ નિધનમ |
વિતન્દ્રી માહેન્દ્રી-વિતતિરપિ સંમીલિત-દૃશા
મહાસંહારેஉસ્મિન વિહરતિ સતિ ત્વત્પતિ રસૌ || 26 ||
જપો જલ્પઃ શિલ્પં સકલમપિ મુદ્રાવિરચના
ગતિઃ પ્રાદક્ષિણ્ય-ક્રમણ-મશનાદ્યા હુતિ-વિધિઃ |
પ્રણામઃ સંવેશઃ સુખમખિલ-માત્માર્પણ-દૃશા
સપર્યા પર્યાય-સ્તવ ભવતુ યન્મે વિલસિતમ || 27 ||
સુધામપ્યાસ્વાદ્ય પ્રતિ-ભય-જરમૃત્યુ-હરિણીં
વિપદ્યન્તે વિશ્વે વિધિ-શતમખાદ્યા દિવિષદઃ |
કરાલં યત ક્ષ્વેલં કબલિતવતઃ કાલકલના
ન શમ્ભોસ્તન્મૂલં તવ જનનિ તાટઙ્ક મહિમા || 28 ||
કિરીટં વૈરિઞ્ચં પરિહર પુરઃ કૈટભભિદઃ
કઠોરે કોઠીરે સ્કલસિ જહિ જંભારિ-મકુટમ |
પ્રણમ્રેષ્વેતેષુ પ્રસભ-મુપયાતસ્ય ભવનં
ભવસ્યભ્યુત્થાને તવ પરિજનોક્તિ-ર્વિજયતે || 29 ||
સ્વદેહોદ્ભૂતાભિ-ર્ઘૃણિભિ-રણિમાદ્યાભિ-રભિતો
નિષેવ્યે નિત્યે ત્વા મહમિતિ સદા ભાવયતિ યઃ |
કિમાશ્ચર્યં તસ્ય ત્રિનયન-સમૃદ્ધિં તૃણયતો
મહાસંવર્તાગ્નિ-ર્વિરચયતિ નીરાજનવિધિમ || 30 ||
ચતુઃ-ષષ્ટયા તન્ત્રૈઃ સકલ મતિસન્ધાય ભુવનં
સ્થિતસ્તત્ત્ત-સિદ્ધિ પ્રસવ પરતન્ત્રૈઃ પશુપતિઃ |
પુનસ્ત્વ-ન્નિર્બન્ધા દખિલ-પુરુષાર્થૈક ઘટના-
સ્વતન્ત્રં તે તન્ત્રં ક્ષિતિતલ મવાતીતર-દિદમ || 31 ||
શિવઃ શક્તિઃ કામઃ ક્ષિતિ-રથ રવિઃ શીતકિરણઃ
સ્મરો હંસઃ શક્ર-સ્તદનુ ચ પરા-માર-હરયઃ |
અમી હૃલ્લેખાભિ-સ્તિસૃભિ-રવસાનેષુ ઘટિતા
ભજન્તે વર્ણાસ્તે તવ જનનિ નામાવયવતામ || 32 ||
સ્મરં યોનિં લક્ષ્મીં ત્રિતય-મિદ-માદૌ તવ મનો
ર્નિધાયૈકે નિત્યે નિરવધિ-મહાભોગ-રસિકાઃ |
ભજન્તિ ત્વાં ચિન્તામણિ-ગુણનિબદ્ધાક્ષ-વલયાઃ
શિવાગ્નૌ જુહ્વન્તઃ સુરભિઘૃત-ધારાહુતિ-શતૈ || 33 ||
શરીરં ત્વં શંભોઃ શશિ-મિહિર-વક્ષોરુહ-યુગં
તવાત્માનં મન્યે ભગવતિ નવાત્માન-મનઘમ |
અતઃ શેષઃ શેષીત્યય-મુભય-સાધારણતયા
સ્થિતઃ સંબન્ધો વાં સમરસ-પરાનન્દ-પરયોઃ || 34 ||
મનસ્ત્વં વ્યોમ ત્વં મરુદસિ મરુત્સારથિ-રસિ
ત્વમાપ-સ્ત્વં ભૂમિ-સ્ત્વયિ પરિણતાયાં ન હિ પરમ |
ત્વમેવ સ્વાત્માનં પરિણ્મયિતું વિશ્વ વપુષા
ચિદાનન્દાકારં શિવયુવતિ ભાવેન બિભૃષે || 35 ||
તવાજ્ઞચક્રસ્થં તપન-શશિ કોટિ-દ્યુતિધરં
પરં શંભુ વન્દે પરિમિલિત-પાર્શ્વં પરચિતા |
યમારાધ્યન ભક્ત્યા રવિ શશિ શુચીના-મવિષયે
નિરાલોકે உલોકે નિવસતિ હિ ભાલોક-ભુવને || 36 ||
વિશુદ્ધૌ તે શુદ્ધસ્ફતિક વિશદં વ્યોમ-જનકં
શિવં સેવે દેવીમપિ શિવસમાન-વ્યવસિતામ |
યયોઃ કાન્ત્યા યાન્ત્યાઃ શશિકિરણ-સારૂપ્યસરણે
વિધૂતાન્ત-ર્ધ્વાન્તા વિલસતિ ચકોરીવ જગતી || 37 ||
સમુન્મીલત સંવિત્કમલ-મકરન્દૈક-રસિકં
ભજે હંસદ્વન્દ્વં કિમપિ મહતાં માનસચરમ |
યદાલાપા-દષ્ટાદશ-ગુણિત-વિદ્યાપરિણતિઃ
યદાદત્તે દોષાદ ગુણ-મખિલ-મદ્ભ્યઃ પય ઇવ || 38 ||
તવ સ્વાધિષ્ઠાને હુતવહ-મધિષ્ઠાય નિરતં
તમીડે સંવર્તં જનનિ મહતીં તાં ચ સમયામ |
યદાલોકે લોકાન દહતિ મહસિ ક્રોધ-કલિતે
દયાર્દ્રા યા દૃષ્ટિઃ શિશિર-મુપચારં રચયતિ || 39 ||
તટિત્વન્તં શક્ત્યા તિમિર-પરિપન્થિ-સ્ફુરણયા
સ્ફુર-ન્ના નરત્નાભરણ-પરિણદ્ધેન્દ્ર-ધનુષમ |
તવ શ્યામં મેઘં કમપિ મણિપૂરૈક-શરણં
નિષેવે વર્ષન્તં-હરમિહિર-તપ્તં ત્રિભુવનમ || 40 ||
તવાધારે મૂલે સહ સમયયા લાસ્યપરયા
નવાત્માન મન્યે નવરસ-મહાતાણ્ડવ-નટમ |
ઉભાભ્યા મેતાભ્યા-મુદય-વિધિ મુદ્દિશ્ય દયયા
સનાથાભ્યાં જજ્ઞે જનક જનનીમત જગદિદમ || 41 ||
દ્વિતીય ભાગઃ - સૌન્દર્ય લહરી
ગતૈ-ર્માણિક્યત્વં ગગનમણિભિઃ સાન્દ્રઘટિતં
કિરીટં તે હૈમં હિમગિરિસુતે કીતયતિ યઃ ||
સ નીડેયચ્છાયા-ચ્છુરણ-શકલં ચન્દ્ર-શકલં
ધનુઃ શૌનાસીરં કિમિતિ ન નિબધ્નાતિ ધિષણામ || 42 ||
ધુનોતુ ધ્વાન્તં ન-સ્તુલિત-દલિતેન્દીવર-વનં
ઘનસ્નિગ્ધ-શ્લક્ષ્ણં ચિકુર નિકુરુંબં તવ શિવે |
યદીયં સૌરભ્યં સહજ-મુપલબ્ધું સુમનસો
વસન્ત્યસ્મિન મન્યે બલમથન વાટી-વિટપિનામ || 43 ||
તનોતુ ક્ષેમં ન-સ્તવ વદનસૌન્દર્યલહરી
પરીવાહસ્રોતઃ-સરણિરિવ સીમન્તસરણિઃ|
વહન્તી- સિન્દૂરં પ્રબલકબરી-ભાર-તિમિર
દ્વિષાં બૃન્દૈ-ર્વન્દીકૃતમેવ નવીનાર્ક કેરણમ || 44 ||
અરાલૈ સ્વાભાવ્યા-દલિકલભ-સશ્રીભિ રલકૈઃ
પરીતં તે વક્ત્રં પરિહસતિ પઙ્કેરુહરુચિમ |
દરસ્મેરે યસ્મિન દશનરુચિ કિઞ્જલ્ક-રુચિરે
સુગન્ધૌ માદ્યન્તિ સ્મરદહન ચક્ષુ-ર્મધુલિહઃ || 45 ||
લલાટં લાવણ્ય દ્યુતિ વિમલ-માભાતિ તવ યત
દ્વિતીયં તન્મન્યે મકુટઘટિતં ચન્દ્રશકલમ |
વિપર્યાસ-ન્યાસા દુભયમપિ સંભૂય ચ મિથઃ
સુધાલેપસ્યૂતિઃ પરિણમતિ રાકા-હિમકરઃ || 46 ||
ભ્રુવૌ ભુગ્ને કિંચિદ્ભુવન-ભય-ભઙ્ગવ્યસનિનિ
ત્વદીયે નેત્રાભ્યાં મધુકર-રુચિભ્યાં ધૃતગુણમ |
ધનુ ર્મન્યે સવ્યેતરકર ગૃહીતં રતિપતેઃ
પ્રકોષ્ટે મુષ્ટૌ ચ સ્થગયતે નિગૂઢાન્તર-મુમે || 47 ||
અહઃ સૂતે સવ્ય તવ નયન-મર્કાત્મકતયા
ત્રિયામાં વામં તે સૃજતિ રજનીનાયકતયા |
તૃતીયા તે દૃષ્ટિ-ર્દરદલિત-હેમામ્બુજ-રુચિઃ
સમાધત્તે સન્ધ્યાં દિવસર-નિશયો-રન્તરચરીમ || 48 ||
વિશાલા કલ્યાણી સ્ફુતરુચિ-રયોધ્યા કુવલયૈઃ
કૃપાધારાધારા કિમપિ મધુરાஉஉભોગવતિકા |
અવન્તી દૃષ્ટિસ્તે બહુનગર-વિસ્તાર-વિજયા
ધ્રુવં તત્તન્નામ-વ્યવહરણ-યોગ્યાવિજયતે || 49 ||
કવીનાં સન્દર્ભ-સ્તબક-મકરન્દૈક-રસિકં
કટાક્ષ-વ્યાક્ષેપ-ભ્રમરકલભૌ કર્ણયુગલમ |
અમુઞ્ચ્ન્તૌ દૃષ્ટ્વા તવ નવરસાસ્વાદ-તરલૌ
અસૂયા-સંસર્ગા-દલિકનયનં કિઞ્ચિદરુણમ || 50 ||
શિવે શઙ્ગારાર્દ્રા તદિતરજને કુત્સનપરા
સરોષા ગઙ્ગાયાં ગિરિશચરિતે વિસ્મયવતી |
હરાહિભ્યો ભીતા સરસિરુહ સૌભાગ્ય-જનની
સખીષુ સ્મેરા તે મયિ જનનિ દૃષ્ટિઃ સકરુણા || 51 ||
ગતે કર્ણાભ્યર્ણં ગરુત ઇવ પક્ષ્માણિ દધતી
પુરાં ભેત્તુ-શ્ચિત્તપ્રશમ-રસ-વિદ્રાવણ ફલે |
ઇમે નેત્રે ગોત્રાધરપતિ-કુલોત્તંસ-કલિકે
તવાકર્ણાકૃષ્ટ સ્મરશર-વિલાસં કલયતઃ|| 52 ||
વિભક્ત-ત્રૈવર્ણ્યં વ્યતિકરિત-લીલાઞ્જનતયા
વિભાતિ ત્વન્નેત્ર ત્રિતય મિદ-મીશાનદયિતે |
પુનઃ સ્રષ્ટું દેવાન દ્રુહિણ હરિ-રુદ્રાનુપરતાન
રજઃ સત્વં વેભ્રત તમ ઇતિ ગુણાનાં ત્રયમિવ || 53 ||
પવિત્રીકર્તું નઃ પશુપતિ-પરાધીન-હૃદયે
દયામિત્રૈ ર્નેત્રૈ-રરુણ-ધવલ-શ્યામ રુચિભિઃ |
નદઃ શોણો ગઙ્ગા તપનતનયેતિ ધ્રુવમુમ
ત્રયાણાં તીર્થાના-મુપનયસિ સંભેદ-મનઘમ || 54 ||
નિમેષોન્મેષાભ્યાં પ્રલયમુદયં યાતિ જગતિ
તવેત્યાહુઃ સન્તો ધરણિધર-રાજન્યતનયે |
ત્વદુન્મેષાજ્જાતં જગદિદ-મશેષં પ્રલયતઃ
પરેત્રાતું શંઙ્કે પરિહૃત-નિમેષા-સ્તવ દૃશઃ || 55 ||
તવાપર્ણે કર્ણે જપનયન પૈશુન્ય ચકિતા
નિલીયન્તે તોયે નિયત મનિમેષાઃ શફરિકાઃ |
ઇયં ચ શ્રી-ર્બદ્ધચ્છદપુટકવાટં કુવલયં
જહાતિ પ્રત્યૂષે નિશિ ચ વિઘતય્ય પ્રવિશતિ|| 56 ||
દૃશા દ્રાઘીયસ્યા દરદલિત નીલોત્પલ રુચા
દવીયાંસં દીનં સ્નપા કૃપયા મામપિ શિવે |
અનેનાયં ધન્યો ભવતિ ન ચ તે હાનિરિયતા
વને વા હર્મ્યે વા સમકર નિપાતો હિમકરઃ || 57 ||
અરાલં તે પાલીયુગલ-મગરાજન્યતનયે
ન કેષા-માધત્તે કુસુમશર કોદણ્ડ-કુતુકમ |
તિરશ્ચીનો યત્ર શ્રવણપથ-મુલ્લ્ઙ્ય્ય વિલસન
અપાંગ વ્યાસંગો દિશતિ શરસન્ધાન ધિષણામ || 58 ||
સ્ફુરદ્ગણ્ડાભોગ-પ્રતિફલિત તાટ્ઙ્ક યુગલં
ચતુશ્ચક્રં મન્યે તવ મુખમિદં મન્મથરથમ |
યમારુહ્ય દ્રુહ્ય ત્યવનિરથ મર્કેન્દુચરણં
મહાવીરો મારઃ પ્રમથપતયે સજ્જિતવતે || 59 ||
સરસ્વત્યાઃ સૂક્તી-રમૃતલહરી કૌશલહરીઃ
પિબ્નત્યાઃ શર્વાણિ શ્રવણ-ચુલુકાભ્યા-મવિરલમ |
ચમત્કારઃ-શ્લાઘાચલિત-શિરસઃ કુણ્ડલગણો
ઝણત્કરૈસ્તારૈઃ પ્રતિવચન-માચષ્ટ ઇવ તે || 60 ||
અસૌ નાસાવંશ-સ્તુહિનગિરિવણ્શ-ધ્વજપટિ
ત્વદીયો નેદીયઃ ફલતુ ફલ-મસ્માકમુચિતમ |
વહત્યન્તર્મુક્તાઃ શિશિરકર-નિશ્વાસ-ગલિતં
સમૃદ્ધ્યા યત્તાસાં બહિરપિ ચ મુક્તામણિધરઃ || 61 ||
પ્રકૃત્યાஉஉરક્તાયા-સ્તવ સુદતિ દન્દચ્છદરુચેઃ
પ્રવક્ષ્યે સદૃશ્યં જનયતુ ફલં વિદ્રુમલતા |
ન બિંબં તદ્બિંબ-પ્રતિફલન-રાગા-દરુણિતં
તુલામધ્રારોઢું કથમિવ વિલજ્જેત કલયા || 62 ||
સ્મિતજ્યોત્સ્નાજાલં તવ વદનચન્દ્રસ્ય પિબતાં
ચકોરાણા-માસી-દતિરસતયા ચઞ્ચુ-જડિમા |
અતસ્તે શીતાંશો-રમૃતલહરી મામ્લરુચયઃ
પિબન્તી સ્વચ્છન્દં નિશિ નિશિ ભૃશં કાઞ્જિ કધિયા || 63 ||
અવિશ્રાન્તં પત્યુર્ગુણગણ કથામ્રેડનજપા
જપાપુષ્પચ્છાયા તવ જનનિ જિહ્વા જયતિ સા |
યદગ્રાસીનાયાઃ સ્ફટિકદૃષ-દચ્છચ્છવિમયિ
સરસ્વત્યા મૂર્તિઃ પરિણમતિ માણિક્યવપુષા || 64 ||
રણે જિત્વા દૈત્યા નપહૃત-શિરસ્ત્રૈઃ કવચિભિઃ
નિવૃત્તૈ-શ્ચણ્ડાંશ-ત્રિપુરહર-નિર્માલ્ય-વિમુખૈઃ |
વિશાખેન્દ્રોપેન્દ્રૈઃ શશિવિશદ-કર્પૂરશકલા
વિલીયન્તે માતસ્તવ વદનતામ્બૂલ-કબલાઃ || 65 ||
વિપઞ્ચ્યા ગાયન્તી વિવિધ-મપદાનં પશુપતે-
સ્ત્વયારબ્ધે વક્તું ચલિતશિરસા સાધુવચને |
તદીયૈ-ર્માધુર્યૈ-રપલપિત-તન્ત્રીકલરવાં
નિજાં વીણાં વાણીં નિચુલયતિ ચોલેન નિભૃતમ || 66 ||
કરગ્રેણ સ્પૃષ્ટં તુહિનગિરિણા વત્સલતયા
ગિરિશેનો-દસ્તં મુહુરધરપાનાકુલતયા |
કરગ્રાહ્યં શંભોર્મુખમુકુરવૃન્તં ગિરિસુતે
કથંકરં બ્રૂમ-સ્તવ ચુબુકમોપમ્યરહિતમ || 67 ||
ભુજાશ્લેષાન્નિત્યં પુરદમયિતુઃ કન્ટકવતી
તવ ગ્રીવા ધત્તે મુખકમલનાલ-શ્રિયમિયમ |
સ્વતઃ શ્વેતા કાલા ગરુ બહુલ-જમ્બાલમલિના
મૃણાલીલાલિત્યં વહતિ યદધો હારલતિકા || 68 ||
ગલે રેખાસ્તિસ્રો ગતિ ગમક ગીતૈક નિપુણે
વિવાહ-વ્યાનદ્ધ-પ્રગુણગુણ-સંખ્યા પ્રતિભુવઃ |
વિરાજન્તે નાનાવિધ-મધુર-રાગાકર-ભુવાં
ત્રયાણાં ગ્રામાણાં સ્થિતિ-નિયમ-સીમાન ઇવ તે || 69 ||
મૃણાલી-મૃદ્વીનાં તવ ભુજલતાનાં ચતસૃણાં
ચતુર્ભિઃ સૌન્દ્રયં સરસિજભવઃ સ્તૌતિ વદનૈઃ |
નખેભ્યઃ સન્ત્રસ્યન પ્રથમ-મથના દન્તકરિપોઃ
ચતુર્ણાં શીર્ષાણાં સમ-મભયહસ્તાર્પણ-ધિયા || 70 ||
નખાના-મુદ્યોતૈ-ર્નવનલિનરાગં વિહસતાં
કરાણાં તે કાન્તિં કથય કથયામઃ કથમુમે |
કયાચિદ્વા સામ્યં ભજતુ કલયા હન્ત કમલં
યદિ ક્રીડલ્લક્ષ્મી-ચરણતલ-લાક્ષારસ-ચણમ || 71 ||
સમં દેવિ સ્કન્દ દ્વિપિવદન પીતં સ્તનયુગં
તવેદં નઃ ખેદં હરતુ સતતં પ્રસ્નુત-મુખમ |
યદાલોક્યાશઙ્કાકુલિત હૃદયો હાસજનકઃ
સ્વકુમ્ભૌ હેરંબઃ પરિમૃશતિ હસ્તેન ઝડિતિ || 72 ||
અમૂ તે વક્ષોજા-વમૃતરસ-માણિક્ય કુતુપૌ
ન સન્દેહસ્પન્દો નગપતિ પતાકે મનસિ નઃ |
પિબન્તૌ તૌ યસ્મા દવિદિત વધૂસઙ્ગ રસિકૌ
કુમારાવદ્યાપિ દ્વિરદવદન-ક્રૌઞ્ચ્દલનૌ || 73 ||
વહત્યમ્બ સ્ત્મ્બેરમ-દનુજ-કુંભપ્રકૃતિભિઃ
સમારબ્ધાં મુક્તામણિભિરમલાં હારલતિકામ |
કુચાભોગો બિમ્બાધર-રુચિભિ-રન્તઃ શબલિતાં
પ્રતાપ-વ્યામિશ્રાં પુરદમયિતુઃ કીર્તિમિવ તે || 74 ||
તવ સ્તન્યં મન્યે ધરણિધરકન્યે હૃદયતઃ
પયઃ પારાવારઃ પરિવહતિ સારસ્વતમિવ |
દયાવત્યા દત્તં દ્રવિડશિશુ-રાસ્વાદ્ય તવ યત
કવીનાં પ્રૌઢાના મજનિ કમનીયઃ કવયિતા || 75 ||
હરક્રોધ-જ્વાલાવલિભિ-રવલીઢેન વપુષા
ગભીરે તે નાભીસરસિ કૃતસઙો મનસિજઃ |
સમુત્તસ્થૌ તસ્મા-દચલતનયે ધૂમલતિકા
જનસ્તાં જાનીતે તવ જનનિ રોમાવલિરિતિ || 76 ||
યદેતત્કાલિન્દી-તનુતર-તરઙ્ગાકૃતિ શિવે
કૃશે મધ્યે કિઞ્ચિજ્જનનિ તવ યદ્ભાતિ સુધિયામ |
વિમર્દા-દન્યોન્યં કુચકલશયો-રન્તરગતં
તનૂભૂતં વ્યોમ પ્રવિશદિવ નાભિં કુહરિણીમ || 77 ||
સ્થિરો ગઙ્ગા વર્તઃ સ્તનમુકુલ-રોમાવલિ-લતા
કલાવાલં કુણ્ડં કુસુમશર તેજો-હુતભુજઃ |
રતે-ર્લીલાગારં કિમપિ તવ નાભિર્ગિરિસુતે
બેલદ્વારં સિદ્ધે-ર્ગિરિશનયનાનાં વિજયતે || 78 ||
નિસર્ગ-ક્ષીણસ્ય સ્તનતટ-ભરેણ ક્લમજુષો
નમન્મૂર્તે ર્નારીતિલક શનકૈ-સ્ત્રુટ્યત ઇવ |
ચિરં તે મધ્યસ્ય ત્રુટિત તટિની-તીર-તરુણા
સમાવસ્થા-સ્થેમ્નો ભવતુ કુશલં શૈલતનયે || 79 ||
કુચૌ સદ્યઃ સ્વિદ્ય-ત્તટઘટિત-કૂર્પાસભિદુરૌ
કષન્તૌ-દૌર્મૂલે કનકકલશાભૌ કલયતા |
તવ ત્રાતું ભઙ્ગાદલમિતિ વલગ્નં તનુભુવા
ત્રિધા નદ્ધ્મ દેવી ત્રિવલિ લવલીવલ્લિભિરિવ || 80 ||
ગુરુત્વં વિસ્તારં ક્ષિતિધરપતિઃ પાર્વતિ નિજાત
નિતમ્બા-દાચ્છિદ્ય ત્વયિ હરણ રૂપેણ નિદધે |
અતસ્તે વિસ્તીર્ણો ગુરુરયમશેષાં વસુમતીં
નિતમ્બ-પ્રાગ્ભારઃ સ્થગયતિ સઘુત્વં નયતિ ચ || 81 ||
કરીન્દ્રાણાં શુણ્ડાન-કનકકદલી-કાણ્ડપટલીં
ઉભાભ્યામૂરુભ્યા-મુભયમપિ નિર્જિત્ય ભવતિ |
સુવૃત્તાભ્યાં પત્યુઃ પ્રણતિકઠિનાભ્યાં ગિરિસુતે
વિધિજ્ઞે જાનુભ્યાં વિબુધ કરિકુંભ દ્વયમસિ || 82 ||
પરાજેતું રુદ્રં દ્વિગુણશરગર્ભૌ ગિરિસુતે
નિષઙ્ગૌ જઙ્ઘે તે વિષમવિશિખો બાઢ-મકૃત |
યદગ્રે દૃસ્યન્તે દશશરફલાઃ પાદયુગલી
નખાગ્રચ્છન્માનઃ સુર મુકુટ-શાણૈક-નિશિતાઃ || 83 ||
શ્રુતીનાં મૂર્ધાનો દધતિ તવ યૌ શેખરતયા
મમાપ્યેતૌ માતઃ શેરસિ દયયા દેહિ ચરણૌ |
યયઓઃ પાદ્યં પાથઃ પશુપતિ જટાજૂટ તટિની
યયો-ર્લાક્ષા-લક્ષ્મી-રરુણ હરિચૂડામણિ રુચિઃ || 84 ||
નમો વાકં બ્રૂમો નયન-રમણીયાય પદયોઃ
તવાસ્મૈ દ્વન્દ્વાય સ્ફુટ-રુચિ રસાલક્તકવતે |
અસૂયત્યત્યન્તં યદભિહનનાય સ્પૃહયતે
પશૂના-મીશાનઃ પ્રમદવન-કઙ્કેલિતરવે || 85 ||
મૃષા કૃત્વા ગોત્રસ્ખલન-મથ વૈલક્ષ્યનમિતં
લલાટે ભર્તારં ચરણકમલે તાડયતિ તે |
ચિરાદન્તઃ શલ્યં દહનકૃત મુન્મૂલિતવતા
તુલાકોટિક્વાણૈઃ કિલિકિલિત મીશાન રિપુણા || 86 ||
હિમાની હન્તવ્યં હિમગિરિનિવાસૈક-ચતુરૌ
નિશાયાં નિદ્રાણં નિશિ-ચરમભાગે ચ વિશદૌ |
વરં લક્ષ્મીપાત્રં શ્રિય-મતિસૃહન્તો સમયિનાં
સરોજં ત્વત્પાદૌ જનનિ જયત-શ્ચિત્રમિહ કિમ || 87 ||
પદં તે કીર્તીનાં પ્રપદમપદં દેવિ વિપદાં
કથં નીતં સદ્ભિઃ કઠિન-કમઠી-કર્પર-તુલામ |
કથં વા બાહુભ્યા-મુપયમનકાલે પુરભિદા
યદાદાય ન્યસ્તં દૃષદિ દયમાનેન મનસા || 88 ||
નખૈ-ર્નાકસ્ત્રીણાં કરકમલ-સંકોચ-શશિભિઃ
તરૂણાં દિવ્યાનાં હસત ઇવ તે ચણ્ડિ ચરણૌ |
ફલાનિ સ્વઃસ્થેભ્યઃ કિસલય-કરાગ્રેણ દદતાં
દરિદ્રેભ્યો ભદ્રાં શ્રિયમનિશ-મહ્નાય દદતૌ || 89 ||
દદાને દીનેભ્યઃ શ્રિયમનિશ-માશાનુસદૃશીં
અમન્દં સૌન્દર્યં પ્રકર-મકરન્દં વિકિરતિ |
તવાસ્મિન મન્દાર-સ્તબક-સુભગે યાતુ ચરણે
નિમજ્જન મજ્જીવઃ કરણચરણઃ ષ્ટ્ચરણતામ || 90 ||
પદન્યાસ-ક્રીડા પરિચય-મિવારબ્ધુ-મનસઃ
સ્ખલન્તસ્તે ખેલં ભવનકલહંસા ન જહતિ |
અતસ્તેષાં શિક્ષાં સુભગમણિ-મઞ્જીર-રણિત-
ચ્છલાદાચક્ષાણં ચરણકમલં ચારુચરિતે || 91 ||
ગતાસ્તે મઞ્ચત્વં દ્રુહિણ હરિ રુદ્રેશ્વર ભૃતઃ
શિવઃ સ્વચ્છ-ચ્છાયા-ઘટિત-કપટ-પ્રચ્છદપટઃ |
ત્વદીયાનાં ભાસાં પ્રતિફલન રાગારુણતયા
શરીરી શૃઙ્ગારો રસ ઇવ દૃશાં દોગ્ધિ કુતુકમ || 92 ||
અરાલા કેશેષુ પ્રકૃતિ સરલા મન્દહસિતે
શિરીષાભા ચિત્તે દૃષદુપલશોભા કુચતટે |
ભૃશં તન્વી મધ્યે પૃથુ-રુરસિજારોહ વિષયે
જગત્ત્રતું શંભો-ર્જયતિ કરુણા કાચિદરુણા || 93 ||
કલઙ્કઃ કસ્તૂરી રજનિકર બિમ્બં જલમયં
કલાભિઃ કર્પૂરૈ-ર્મરકતકરણ્ડં નિબિડિતમ |
અતસ્ત્વદ્ભોગેન પ્રતિદિનમિદં રિક્તકુહરં
વિધિ-ર્ભૂયો ભૂયો નિબિડયતિ નૂનં તવ કૃતે || 94 ||
પુરારન્તે-રન્તઃ પુરમસિ તત-સ્ત્વચરણયોઃ
સપર્યા-મર્યાદા તરલકરણાના-મસુલભા |
તથા હ્યેતે નીતાઃ શતમખમુખાઃ સિદ્ધિમતુલાં
તવ દ્વારોપાન્તઃ સ્થિતિભિ-રણિમાદ્યાભિ-રમરાઃ || 95 ||
કલત્રં વૈધાત્રં કતિકતિ ભજન્તે ન કવયઃ
શ્રિયો દેવ્યાઃ કો વા ન ભવતિ પતિઃ કૈરપિ ધનૈઃ |
મહાદેવં હિત્વા તવ સતિ સતીના-મચરમે
કુચભ્યા-માસઙ્ગઃ કુરવક-તરો-રપ્યસુલભઃ || 96 ||
ગિરામાહુ-ર્દેવીં દ્રુહિણગૃહિણી-માગમવિદો
હરેઃ પત્નીં પદ્માં હરસહચરી-મદ્રિતનયામ |
તુરીયા કાપિ ત્વં દુરધિગમ-નિસ્સીમ-મહિમા
મહામાયા વિશ્વં ભ્રમયસિ પરબ્રહ્મમહિષિ || 97 ||
કદા કાલે માતઃ કથય કલિતાલક્તકરસં
પિબેયં વિદ્યાર્થી તવ ચરણ-નિર્ણેજનજલમ |
પ્રકૃત્યા મૂકાનામપિ ચ કવિતા0કારણતયા
કદા ધત્તે વાણીમુખકમલ-તામ્બૂલ-રસતામ || 98 ||
સરસ્વત્યા લક્ષ્મ્યા વિધિ હરિ સપત્નો વિહરતે
રતેઃ પતિવ્રત્યં શિથિલપતિ રમ્યેણ વપુષા |
ચિરં જીવન્નેવ ક્ષપિત-પશુપાશ-વ્યતિકરઃ
પરાનન્દાભિખ્યં રસયતિ રસં ત્વદ્ભજનવાન || 99 ||
પ્રદીપ જ્વાલાભિ-ર્દિવસકર-નીરાજનવિધિઃ
સુધાસૂતે-શ્ચન્દ્રોપલ-જલલવૈ-રઘ્યરચના |
સ્વકીયૈરમ્ભોભિઃ સલિલ-નિધિ-સૌહિત્યકરણં
ત્વદીયાભિ-ર્વાગ્ભિ-સ્તવ જનનિ વાચાં સ્તુતિરિયમ || 100 ||
સૌન્દયલહરિ મુખ્યસ્તોત્રં સંવાર્તદાયકમ |
ભગવદ્પાદ સન્ક્લુપ્તં પઠેન મુક્તૌ ભવેન્નરઃ ||
સૌન્દર્યલહરિ સ્તોત્રં સંપૂર્ણં