ભર્તૃહરેઃ શતક ત્રિશતિ - વૈરાગ્ય શતકમ
ચૂડોત્તંસિતચન્દ્રચારુકલિકાચઞ્ચચ્છિખાભાસ્વરો
લીલાદગ્ધવિલોલકામશલભઃ શ્રેયોદશાગ્રે સ્ફુરન |
અન્તઃસ્ફૂર્જદ્અપારમોહતિમિરપ્રાગ્ભારમ ઉચ્ચાટયન
શ્વેતઃસદ્મનિ યોગિનાં વિજયતે જ્ઞાનપ્રદીપો હરઃ || 3.1 ||
ભ્રાન્તં દેશમ અનેકદુર્ગવિષમં પ્રાપ્તં ન કિઞ્ચિત્ફલં
ત્યક્ત્વા જાતિકુલાભિમાનમ ઉચિતં સેવા કૃતા નિષ્ફલા |
ભુક્તં માનવિવર્જિતં પરગૃહેષ્વાશઙ્કયા કાકવત
તૃષ્ણે જૃમ્ભસિ પાપકર્મપિશુને નાદ્યાપિ સન્તુષ્યસિ || 3.2 ||
ઉત્ખાતં નિધિશઙ્કયા ક્ષિતિતલં ધ્માતા ગિરેર્ધાતવો
નિસ્તીર્ણઃ સરિતાં પતિર્નૃપતયો યત્નેન સન્તોષિતાઃ |
મન્ત્રારાધનતત્પરેણ મનસા નીતાઃ શ્મશાને નિશાઃ
પ્રાપ્તઃ કાણવરાટકોஉપિ ન મયા તૃષ્ણે સકામા ભવ || 3.3 ||
ખલાલાપાઃ સૌઢાઃ કથમ અપિ તદ્આરાધનપરૈર્નિગૃહ્યાન્તર
બાષ્પં હસિતમ અપિ શૂન્યેન મનસા |
કૃતો વિત્તસ્તમ્ભપ્રતિહતધિયામ અઞ્જલિરપિ
ત્વમ આશે મોઘાશે કિમ અપરમ અતો નર્તયસિ મામ || 3.4 ||
અમીષાં પ્રાણાનાં તુલિતવિસિનીપત્રપયસાં
કૃતે કિં નાસ્માભિર્વિગલિતવિવેકૈર્વ્યવસિતમ |
યદ્આઢ્યાનામ અગ્રે દ્રવિણમદનિઃસંજ્ઞમનસાં
કૃતં માવવ્રીડૈર્નિજગુણકથાપાતકમ અપિ || 3.5 ||
ક્ષાન્તં ન ક્ષમયા ગૃહોચિતસુખં ત્યક્તં ન સન્તોષતઃ
સોઢો દુઃસહશીતતાપપવનક્લેશો ન તપ્તં તપઃ |
ધ્યાતં વિત્તમ અહર્નિશં નિત્યમિતપ્રાણૈર્ન શમ્ભોઃ પદં
તત્તત્કર્મ કૃતં યદેવ મુનિભિસ્તૈસ્તૈઃ ફલૈર્વઞ્ચિતાઃ || 3.6 ||
ભોગા ન ભુક્તા વયમ એવ ભુક્તાસ
તપો ન તપ્તં વયમ એવ તપ્તાઃ |
કાલો ન યાતો વયમ એવ યાતાસ્તૃષ્ણા
ન જીર્ણા વયમ એવ જીર્ણાઃ || 3.7 ||
બલિભિર્મુખમ આક્રાન્તં પલિતેનાઙ્કિતં શિરઃ |
ગાત્રાણિ શિથિલાયન્તે તૃષ્ણૈકા તરુણાયતે || 3.8 ||
વિવેકવ્યાકોશે વિદધતિ સમે શામ્યતિ તૃષા
પરિષ્વઙ્ગે તુઙ્ગે પ્રસરતિતરાં સા પરિણતા |
જરાજીર્ણૈશ્વર્યગ્રસનગહનાક્ષેપકૃપણસ્તૃષાપાત્રં
યસ્યાં ભવતિ મરુતામ અપ્યધિપતિઃ || 3.81 ||
નિવૃત્તા ભોગેચ્છા પુરુષબહુમાનોஉપિ ગલિતઃ
સમાનાઃ સ્વર્યાતાઃ સપદિ સુહૃદો જીવિતસમાઃ |
શનૈર્યષ્ટ્યુત્થાનં ઘનતિમિરરુદ્ધે ચ નયને
અહો મૂઢઃ કાયસ્તદપિ મરણાપાયચકિતઃ || 3.9 ||
આશા નામ નદી મનોરથજલા તૃષ્ણાતરઙ્ગાકુલા
રાગગ્રાહવતી વિતર્કવિહગા ધૈર્યદ્રુમધ્વંસિની |
મોહાવર્તસુદુસ્તરાતિગહના પ્રોત્તુઙ્ગચિન્તાતટી
તસ્યાઃ પરગતા વિશુદ્ધમ અલસો નન્દન્તિ યોગીશ્વરાઃ || 3.10 ||
ન સંસારોત્પન્નં ચરિતમ અનુપશ્યામિ કુશલં
વિપાકઃ પુણ્યાનાં જનયતિ ભયં મે વિમૃશતઃ |
મહદ્ભિઃ પુણ્યૌઘૈશ્ચિરપરિગૃહીતાશ્ચ વિષયા
મહાન્તો જાયન્તે વ્યસનમ ઇવ દાતું વિષયિણામ || 3.11 ||
અવશ્યં યાતારશ્ચિરતરમ ઉષિત્વાપિ વિષયા
વિયોગે કો ભેદસ્ત્યજતિ ન જનો યત્સ્વયમ અમૂન |
વ્રજન્તઃ સ્વાતન્ત્ર્યાદતુલપરિતાપાય મનસઃ
સ્વયં ત્યક્તા હ્યેતે શમસુખમ અનન્તં વિદધતિ || 3.12 ||
બ્રહ્મજ્ઞાનવિવેકનિર્મલધિયઃ કુર્વન્ત્યહો દુષ્કરં
યન્મુઞ્ચન્ત્યુપભોગભાઞ્જ્યપિ ધનાન્યેકાન્તતો નિઃસ્પૃહાઃ |
સમ્પ્રાતાન્ન પુરા ન સમ્પ્રતિ ન ચ પ્રાપ્તૌ દૃઢપ્રત્યયાન
વાઞ્છામાત્રપરિગ્રહાનપિ પરં ત્યક્તું ન શક્તા વયમ || 3.13 ||
ધન્યાનાં ગિરિકન્દરેષુ વસતાં જ્યોતિઃ પરં ધ્યાયતામાનન્દાશ્રુ
જલં પિબન્તિ શકુના નિઃશઙ્કમ અઙ્કેશયાઃ |
અસ્માકં તુ મનોરથોપરચિતપ્રાસાદવાપીતટક્રીડા
કાનનકેલિકૌતુકજુષામ આયુઃ પરં ક્ષીયતે || 3.14 ||
ભિક્ષાશતં તદપિ નીરસમ એકબારં
શય્યા ચ ભૂઃ પરિજનો નિજદેહમાત્રમ |
વસ્ત્રં વિશીર્ણશતખણ્ડમયી ચ કન્થા
હા હા તથાપિ વિષયા ન પરિત્યજન્તિ || 3.15 ||
સ્તનૌ માંસગ્રન્થી કનકકલશાવિત્યુપમિતી
મુખં શ્લેષ્માગારં તદપિ ચ શશાઙ્કેન તુલિતમ |
સ્રવન્મૂત્રક્લિન્નં કરિવરશિરસ્પર્ધિ જઘનં
મુહુર્નિન્દ્યં રૂપં કવિજનવિશેષૈર્ગુરુકૃતમ || 3.16 ||
એકો રાગિષુ રાજતે પ્રિયતમાદેહાર્ધહારી હરો
નીરાગેષુ જનો વિમુક્તલલનાસઙ્ગો ન યસ્માત્પરઃ |
દુર્વારસ્મરબાણપન્નગવિષવ્યાબિદ્ધમુગ્ધો જનઃ
શેષઃ કામવિડમ્બિતાન્ન વિષયાન્ભોક્તું ન મોક્તું ક્ષમઃ || 3.17 ||
અજાનન્દાહાત્મ્યં પતતુ શલભસ્તીવ્રદહને
સ મીનોஉપ્યજ્ઞાનાદ્બડિશયુતમ અશ્નાતુ પિશિતમ |
વિજાનન્તોஉપ્યેતે વયમ ઇહ વિયજ્જાલજટિલાન
ન મુઞ્ચામઃ કાનામ અહહ ગહનો મોહમહિમા || 3.18 ||
તૃષા શુષ્યત્યાસ્યે પિબતિ સલિલં શીતમધુરં
ક્ષુધાર્તઃ શાલ્યન્નં કવલયતિ માંસાદિકલિતમ |
પ્રદીપ્તે કામાગ્નૌ સુદૃઢતરમ આલિઙ્ગતિ વધૂં
પ્રતીકારં વ્યાધઃ સુખમ ઇતિ વિપર્યસ્યતિ જનઃ || 3.19 ||
તુઙ્ગં વેશ્મ સુતાઃ સતામ અભિમતાઃ સઙ્ખ્યાતિગાઃ સમ્પદઃ
કલ્યાણી દયિતા વયશ્ચ નવમ ઇત્યજ્ઞાનમૂઢો જનઃ |
મત્વા વિશ્વમ અનશ્વરં નિવિશતે સંસારકારાગૃહે
સંદૃશ્ય ક્ષણભઙ્ગુરં તદખિલં ધન્યસ્તુ સન્ન્યસ્યતિ || 3.20 ||
દીના દીનમુખૈઃ સદૈવ શિશુકૈરાકૃષ્ટજીર્ણામ્બરા
ક્રોશદ્ભિઃ ક્ષુધિતૈર્નિરન્નવિધુરા દૃશ્યા ન ચેદ્ગેહિની |
યાચ્ઞાભઙ્ગભયેન ગદ્ગદગલત્રુટ્યદ્વિલીનાક્ષરં
કો દેહીતિ વદેત્સ્વદગ્ધજઠરસ્યાર્થે મનસ્વી પુમાન || 3.21 ||
અભિમતમહામાનગ્રન્થિપ્રભેદપટીયસી
ગુરુતરગુણગ્રામાભોજસ્ફુટોજ્જ્વલચન્દ્રિકા |
વિપુલવિલલ્લજ્જાવલ્લીવિતાનકુઠારિકા
જઠરપિઠરી દુસ્પુરેયં કરોતિ વિડમ્બનમ || 3.22 ||
પુણ્યે ગ્રામે વને વા મહતિ સિતપટચ્છન્નપાલી કપાલિં
હ્યાદાય ન્યાયગર્ભદ્વિજહુતહુતભુગ્ધૂમધૂમ્રોપકણ્ઠે |
દ્વારં દ્વારં પ્રવિષ્ટો વરમ ઉદરદરીપૂરણાય ક્ષુધાર્તો
માની પ્રાણૈઃ સનાથો ન પુનરનુદિનં તુલ્યકુલ્યેસુ દીનઃ || 3.23 ||
ગઙ્ગાતરઙ્ગકણશીકરશીતલાનિ
વિદ્યાધરાધ્યુષિતચારુશિલાતલાનિ |
સ્થાનાનિ કિં હિમવતઃ પ્રલયં ગતાનિ
યત્સાવમાનપરપિણ્ડરતા મનુષ્યાઃ || 3.24 ||
કિં કન્દાઃ કન્દરેભ્યઃ પ્રલયમ ઉપગતા નિર્ઝરા વા ગિરિભ્યઃ
પ્રધ્વસ્તા વા તરુભ્યઃ સરસગલભૃતો વલ્કલિન્યશ્ચ શાખાઃ |
વીક્ષ્યન્તે યન્મુખાનિ પ્રસભમ અપગતપ્રશ્રયાણાં ખલાનાં
દુઃખાપ્તસ્વલ્પવિત્તસ્મયપવનવશાનર્તિતભ્રૂલતાનિ || 3.25 ||
પુણ્યૈર્મૂલફલૈસ્તથા પ્રણયિનીં વૃત્તિં કુરુષ્વાધુના
ભૂશય્યાં નવપલ્લવૈરકૃપણૈરુત્તિષ્ઠ યાવો વનમ |
ક્ષુદ્રાણામ અવિવેકમૂઢમનસાં યત્રેશ્વરાણાં સદા
વિત્તવ્યાધિવિકારવિહ્વલગિરાં નામાપિ ન શ્રૂયતે || 3.26 ||
ફલં સ્વેચ્છાલભ્યં પ્રતિવનમ અખેદં ક્ષિતિરુહાં
પયઃ સ્થાને સ્થાને શિશિરમધુરં પુણ્યસરિતામ |
મૃદુસ્પર્શા શય્યા સુલલિતલતાપલ્લવમયી
સહન્તે સન્તાપં તદપિ ધનિનાં દ્વારિ કૃપણાઃ || 3.27 ||
યે વર્તન્તે ધનપતિપુરઃ પ્રાર્થનાદુઃખભાજો
યે ચાલ્પત્વં દધતિ વિષયાક્ષેપપર્યાપ્તબુદ્ધેઃ |
તેષામ અન્તઃસ્ફુરિતહસિતં વાસરાણિ સ્મરેયં
ધ્યાનચ્છેદે શિખરિકુહરગ્રાવશય્યાનિષણ્ણઃ || 3.28 ||
યે સન્તોષનિરન્તરપ્રમુદિતસ્તેષાં ન ભિન્ના મુદો
યે ત્વન્યે ધનલુબ્ધસઙ્કલધિયસ્તેસાં ન તૃષ્ણાહતા |
ઇત્થં કસ્ય કૃતે કુતઃ સ વિધિના કીદૃક્પદં સમ્પદાં
સ્વાત્મન્યેવ સમાપ્તહેમમહિમા મેરુર્ન મે રોચતે || 3.29 ||
ભિક્ષાહારમ અદૈન્યમ અપ્રતિસુખં ભીતિચ્છિદં સર્વતો
દુર્માત્સર્યમદાભિમાનમથનં દુઃખૌઘવિધ્વંસનમ |
સર્વત્રાન્વહમ અપ્રયત્નસુલભં સાધુપ્રિયં પાવનં
શમ્ભોઃ સત્રમ અવાયમ અક્ષયનિધિં શંસન્તિ યોગીશ્વરાઃ || 3.30 ||
ભોગે રોગમયં કુલે ચ્યુતિભયં વિત્તે નૃપાલાદ્ભયં
માને ધૈન્યભયં બલે રિપુભયં રૂપે જરાય ભયમ |
શાસ્ત્રે વાદિભયં ગુણે ખલભયં કાયે કૃતાન્તાદ્ભયં
સર્વં વસ્તુ ભયાન્વિતં ભુવિ નણાં વૈરાગ્યમ એવાભયમ || 3.31 ||
આક્રાન્તં મરણેન જન્મ જરસા ચાત્યુજ્જ્વલં યૌવનં
સન્તોષો ધનલિપ્સયા શમમુખં પ્રૌઢાઙ્ગનાવિભ્રમૈઃ |
લોકૈર્મત્સરિભિર્ગુણા વનભુવો વ્યાલૈર્નૃપા દુર્જનૈર
અસ્થૈર્યેણ વિભૂતયોஉપ્યપહતા ગ્રસ્તં ન કિં કેન વા || 3.32 ||
આધિવ્યાધિશતૈર્જનસ્ય વિવિધૈરારોગ્યમ ઉન્મૂલ્યતે
લક્ષ્મીર્યત્ર પતન્તિ તત્ર વિવૃતદ્વારા ઇવ વ્યાપદઃ |
જાતં જાતમ અવશ્યમ આશુ વિવશં મૃત્યુઃ કરોત્યાત્મસાત
તત્કિં તેન નિરઙ્કુશેન વિધિના યન્નિર્મિતં સુસ્થિરમ || 3.33 ||
ભોગાસ્તુઙ્ગતરઙ્ગભઙ્ગતરલાઃ પ્રાણાઃ ક્ષણધ્વંસિનઃ
સ્તોકાન્યેવ દિનાનિ યૌવનસુખં સ્ફૂર્તિઃ પ્રિયાસુ સ્થિતા |
તત્સંસારમ અસારમ એવ નિખિલં બુદ્ધ્વા બુધા બોધકા
લોકાનુગ્રહપેશલેન મનસા યત્નઃ સમાધીયતામ || 3.34 ||
ભોગા મેઘવિતાનમધ્યવિલસત્સૌદામિનીચઞ્ચલા
આયુર્વાયુવિઘટ્ટિતાબ્જપટલીલીનામ્બુવદ્ભઙ્ગુરમ |
લીલા યૌવનલાલસાસ્તનુભૃતામ ઇત્યાકલય્ય દ્રુતં
યોગે ધૈર્યસમાધિસિદ્ધિસુલભે બુદ્ધિં વિદધ્વં બુધાઃ || 3.35 ||
આયુઃ કલ્લોલલોલં કતિપયદિવસસ્થાયિની યૌવનશ્રીર
અર્થાઃ સઙ્કલ્પકલ્પા ઘનસમયતડિદ્વિભ્રમા ભોગપૂગાઃ |
કણ્ઠાશ્લેષોપગૂઢ તદપિ ચ ન ચિરં યત્પ્રિયાભઃ પ્રણીતં
બ્રહ્મણ્યાસક્તચિત્તા ભવત ભવમયામ્ભોધિપારં તરીતુમ || 3.36 ||
કૃચ્છ્રેણામેધ્યમધ્યે નિયમિતતનુભિઃ સ્થીયતે ગર્ભવાસે
કાન્તાવિશ્લેષદુઃખવ્યતિકરવિષમો યૌવને ચોપભોગઃ |
વામાક્ષીણામ અવજ્ઞાવિહસિતવસતિર્વૃદ્ધભાવોஉન્યસાધુઃ
સંસારે રે મનુષ્યા વદત યદિ સુખં સ્વલ્પમ અપ્યસ્તિ કિઞ્ચિથ || 3.37 ||
વ્યાઘ્રીવ તિષ્ઠતિ જરા પરિતર્જયન્તી
રોગાશ્ચ શત્રવ ઇવ પ્રહરન્તિ દેહમ |
આયુઃ પરિસ્રવન્તિ ભિન્નઘટાદિવામ્ભો
લોકસ્તથાપ્યહિતમ આચરતીતિ ચિત્રમ || 3.38 ||
ભોગા ભઙ્ગુરવૃત્તયો બહુવિધાસ્તૈરેવ ચાયં ભવસ્તત
કસ્યેહ કૃતે પરિભ્રમત રે લોકાઃ કૃતં ચેષ્ટતૈઃ |
આશાપાશશતાપશાન્તિવિશદં ચેતઃસમાધીયતાં
કામોત્પત્તિવશાત્સ્વધામનિ યદિ શ્રદ્દેયમ અસ્મદ્વચઃ || 3.39 ||
સખે ધન્યાઃ કેચિત્ત્રુટિતભવબન્ધવ્યતિકરા
વનાન્તે ચિત્તાન્તર્વિષમ અવિષયાશીત્વિષગતાઃ |
શરચ્ચન્દ્રજ્યોત્સ્નાધવલગગનાભોગસુભગાં
નયન્તે યે રાત્રિં સુકૃતચયચિન્તૈકશરણાઃ || 3.391 ||
બ્રહ્મેન્દ્રાદિમરુદ્ગણાંસ્તૃણકણાન્યત્ર સ્થિતો મન્યતે
યત્સ્વાદાદ્વિરસા ભવન્તિ વિભવાસ્ત્રૈલોક્યરાજ્યાદયઃ |
ભોગઃ કોஉપિ સ એવ એક પરમો નિત્યોદિતો જૃમ્ભતે
ભોઃ સાધો ક્ષણભઙ્ગુરે તદિતરે ભોગે રતિં મા કૃથાઃ || 3.40 ||
સા રમ્યા નગરી મહાન્સ નૃપતિઃ સામન્તચક્રં ચ તત
પાર્શ્વે તસ્ય ચ સા વિદગ્ધપરિષત્તાશ્ચન્દ્રબિમ્બાનનાઃ |
ઉદ્વૃત્તઃ સ રાજપુત્રનિવહસ્તે વન્દિનસ્તાઃ કથાઃ
સર્વં યસ્ય વશાદગાત્સ્મૃતિપથં કાલાય તસ્મૈ નમઃ || 3.41 ||
યત્રાનેકઃ ક્વચિદપિ ગૃહે તત્ર તિષ્ઠત્યથૈકો
યત્રાપ્યેકસ્તદનુ બહવસ્તત્ર નૈકોஉપિ ચાન્તે |
ઇત્થં નયૌ રજનિદિવસૌ લોલયન્દ્વાવિવાક્ષૌ
કાલઃ કલ્યો ભુવનફલકે ક્રડતિ પ્રાણિશારૈઃ || 3.42 ||
આદિત્યસ્ય ગતાગતૈરહરહઃ સંક્ષીયતે જીવિતં
વ્યાપારૈર્બહુકાર્યભારગુરુભિઃ કાલોஉપિ ન જ્ઞાયતે |
દૃષ્ટ્વા જન્મજરાવિપત્તિમરણં ત્રાસશ્ચ નોત્પદ્યતે
પીત્વા મોહમયીં પ્રમાદમદિરામ ઉન્મત્તભૂતં જગથ || 3.43 ||
રાત્રિઃ સૈવ પુનઃ સ એવ દિવસો મત્વા મુધા જન્તવો
ધાવન્ત્યુદ્યમિનસ્તથૈવ નિભૃતપ્રારબ્ધતત્તત્ક્રિયાઃ |
વ્યાપારૈઃ પુનર્ઉક્તભૂતવિષયૈરિત્થં વિધેનામુના
સંસારેણ કદર્થિતા વયમ અહો મોહાન્ન લજ્જામહે || 3.44 ||
ન ધ્યાનં પદમ ઈશ્વરસ્ય વિધિવત્સંસારવિચ્છિત્તયે
સ્વર્ગદ્વારકપાટપાટનપટુર્ધર્મોஉપિ નોપાર્જિતઃ |
નારીપીનપયોધરોરુયુગલં સ્વપ્નેஉપિ નાલિઙ્ગિતં
માતુઃ કેવલમ એવ યૌવનવનચ્છેદે કુઠારા વયમ || 3.45 ||
નાભ્યસ્તા પ્રતિવાદિવૃન્દદમની વિદ્યા વિનીતોચિતા
ખડ્ગાગ્રૈઃ કરિકુમ્ભપીઠદલનૈર્નાકં ન નીતં યશઃ |
કાન્તાકોઉમ્અલપલ્લવાધરરસઃ પીતો ન ચન્દ્રોદયે
તારુણ્યં ગતમ એવ નિષ્ફલમ અહો શૂન્યાલયે દીપવથ || 3.46 ||
વિદ્યા નાધિગતા કલઙ્કરહિતા વિત્તં ચ નોપાર્જિતં
શુશ્રૂષાપિ સમાહિતેન મનસા પિત્રોર્ન સમ્પાદિતા |
આલોલાયતલોચનાઃ પ્રિયતમાઃ સ્વપ્નેஉપિ નાલિઙ્ગિતાઃ
કાલોஉયં પરપિણ્ડલોલુપતયા કાકૈરિવ પ્રેર્યતે || 3.47 ||
વયં યેભ્યો જાતાશ્ચિરપરિગતા એવ ખલુ તે
સમં યૈઃ સંવૃદ્ધાઃ સ્મૃતિવિષયતાં તેஉપિ ગમિતાઃ |
ઇદાનીમ એતે સ્મઃ પ્રતિદિવસમ આસન્નપતના
ગતાસ્તુલ્યાવસ્થાં સિકતિલનદીતીરતરુભિઃ || 3.48 ||
આયુર્વર્ષશતં નણાં પરિમિતં રાત્રૌ તદ્અર્ધં ગતં
તસ્યાર્ધસ્ય પરસ્ય ચાર્ધમ અપરં બાલત્વવૃદ્ધત્વયોઃ |
શેષં વ્યાધિવિયોગદુઃખસહિતં સેવાદિભિર્નીયતે
જીવે વારિતરઙ્ગચઞ્ચલતરે સૌખ્યં કુતઃ પ્રાણિનામ || 3.49 ||
ક્ષણં બાલો ભૂત્વા ક્ષણં પૈ યુવા કામરસિકઃ
ક્ષણં વિત્તૈર્હીનઃ ક્ષણમ અપિ ચ સમ્પૂર્ણવિભવઃ |
જરાજીર્ણૈરઙ્ગૈર્નટ ઇવ બલીમણ્ડિતતનૂર
નરઃ સંસારાન્તે વિશતિ યમધાનીયવનિકામ || 3.50 ||
ત્વં રાજા વયમ અપ્યુપાસિતગુરુપ્રજ્ઞાભિમાનોન્નતાઃ
ખ્યાતસ્ત્વં વિભવૈર્યશાંસિ કવયો દિક્ષુ પ્રતન્વન્તિ નઃ |
ઇત્થં માનધનાતિદૂરમ ઉભયોરપ્યાવયોરન્તરં
યદ્યસ્માસુ પરાઙ્મુખોஉસિ વયમ અપ્યેકાન્તતો નિઃસ્પૃહા || 3.51 ||
અર્થાનામ ઈશિષે ત્વં વયમ અપિ ચ ગિરામ ઈશ્મહે યાવદર્થં
શૂરસ્ત્વં વાદિદર્પવ્યુપશમનવિધાવક્ષયં પાટવં નઃ |
સેવન્તે ત્વાં ધનાઢ્યા મતિમલહતયેમામ અપિ શ્રોતુકામામય્ય
અપ્યાસ્થા ન તે ચેત્ત્વયિ મમ નિતરામ એવ રાજન્નનાસ્થા || 3.52 ||
વયમ ઇહ પરિતુષ્ટા વલ્કલૈસ્ત્વં દુકૂલૈઃ
સમ ઇહ પરિતોષો નિર્વિશેષો વિશેષઃ |
સ તુ ભવતુ દરિદ્રો યસ્ય તૃષ્ણા વિશાલા
મનસિ ચ પરિતુષ્ટે કોஉર્થવાન્કો દરિદ્રઃ || 3.53 ||
ફલમ અલમ અશનાય સ્વાદુ પાનાય તોયં
ક્ષિતિરપિ શયનાર્થં વાસસે વલ્કલં ચ |
નવઘનમધુપાનભ્રાન્તસર્વેન્દ્રિયાણામવિનયમ
અનુમન્તું નોત્સહે દુર્જનાનામ || 3.54 ||
અશ્નીમહિ વયં ભિક્ષામ આશાવાસો વસીમહિ |
શયીમહિ મહીપૃષ્ઠે કુર્વીમહિ કિમ ઈશ્વરૈઃ || 3.55 ||
ન નટા ના વિટા ન ગાયકા ન ચ સભ્યેતરવાદચુઞ્ચવઃ |
નૃપમ ઈક્ષિતુમ અત્ર કે વયં સ્તનભારાનમિતા ન યોષિતઃ || 3.56 ||
વિપુલહૃદયૈરીશૈરેતજ્જગજ્જનિતં પુરા
વિધૃતમ અપરૈર્દત્તં ચાન્યૈર્વિજિત્ય તૃણં યથા |
ઇહ હિ ભુવનાન્યન્યૈર્ધીરાશ્ચતુર્દશ ભુઞ્જતે
કતિપયપુરસ્વામ્યે પુંસાં ક એષ મદજ્વરઃ || 3.57 ||
અભુક્તાયાં યસ્યાં ક્ષણમ અપિ ન યાતં નૃપશતૈર
ધુવસ્તસ્યા લાભે ક ઇવ બહુમાનઃ ક્ષિતિભૃતામ |
તદ્અંશસ્યાપ્યંશે તદ્અવયલેશેஉપિ પતયો
વિષાદે કર્તવ્યે વિદધતિ જડાઃ પ્રત્યુત મુદમ || 3.58 ||
મૃત્પિણ્ડો જલરેખયા બલયતિઃ સર્વોஉપ્યયં નન્વણુઃ
સ્વાંશીકૃત્ય સ એવ સઙ્ગરશતૈ રાજ્ઞાં ગણા ભુઞ્જતે |
યે દદ્યુર્દદતોஉથવા કિમ અપરં ક્ષુદ્રા દરિદ્રં ભૃશં
ધિગ્ધિક્તાન્પુરુષાધમાન્ધનકણાન્વાઞ્છન્તિ તેભ્યોஉપિ યે || 3.59 ||
સ જાતઃ કોஉપ્યાસીન્મદનરિપુણા મૂર્ધ્નિ ધવલં
કપાલં યસ્યોચ્ચૈર્વિનિહિતમ અલઙ્કારવિધયે |
નૃભિઃ પ્રાણત્રાણપ્રવણમતિભિઃ કૈશ્ચિદધુના
નમદ્ભિઃ કઃ પુંસામ અયમ અતુલદર્પજ્વરભરઃ || 3.60 ||
પરેષાં ચેતાંસિ પ્રતિદિવસમ આરાધ્ય બહુધા
પ્રસાદં કિં નેતું વિશસિ હૃદય ક્લેશકલિતમ |
પ્રસન્ને ત્વય્યન્તઃસવયમુદિતચિન્તામણિગણો
વિવિક્તઃ સઙ્કલ્પઃ કિમ અભિલષિતં પુષ્યતિ ન તે || 3.61 ||
સત્યામ એવ ત્રિલોકીસરિતિ હરશિરશ્ચુમ્બિનીવચ્છટાયાં
સદ્વૃત્તિં કલ્પયન્ત્યાં બટવિટપભવૈર્વલ્કલૈઃ સત્ફલૈશ્ચ |
કોஉયં વિદ્વાન્વિપત્તિજ્વરજનિતરુજાતીવદુઃખાસિકાનાં
વક્ત્રં વીક્ષેત દુઃસ્થે યદિ હિ ન વિભૃયાત્સ્વે કુટુમ્બેஉનુકમ્પામ || 3.611 ||
પરિભ્રમસિ કિં મુધા ક્વચન ચિત્ત વિશ્રામ્યતાં
સ્વયં ભવતિ યદ્યથા ભવતિ તત્તથા નાન્યથા |
અતીતમ અનનુસ્મરન્નપિ ચ ભાવ્યસઙ્કલ્પયન્નતર્કિત
સમાગમાનુભવામિ ભોગનાહમ || 3.62 ||
એતસ્માદ્વિરમેન્દ્રિયાર્થગહનાદાયાસકાદાશ્રયશ્રેયો
માર્ગમ અશેષદુઃખશમનવ્યાપારદક્ષં ક્ષણાત |
સ્વાત્મીભાવમ ઉપૈહિ સન્ત્યજ નિજાં કલ્લોલલોલં ગતિં
મા ભૂયો ભજ ભઙ્ગુરાં ભવરતિં ચેતઃ પ્રસીદાધુના || 3.63 ||
મોહં માર્જય તામ ઉપાર્જય રતિં ચન્દ્રાર્ધચૂડામણૌ
ચેતઃ સ્વર્ગતરઙ્ગિણીતટભુવામ આસઙ્ગમ અઙ્ગીકુરુ |
કો વા વીચિષુ બુદ્બુદેષુ ચ તડિલ્લેખાસુ ચ શ્રીષુ ચ
જ્વાલાગ્રેષુ ચ પન્નગેષુ સરિદ્વેગેષુ ચ ચપ્રત્યયઃ || 3.64 ||
ચેતશ્ચિન્તય મા રમાં સકૃદિમામ અસ્થાયિનીમ આસ્થયા
ભૂપાલભ્રુકુટીકુટીવિહરણવ્યાપારપણ્યાઙ્ગનામ |
કન્થાકઞ્ચુકિનઃ પ્રવિશ્ય ભવનદ્વારાણિ વારાણસીરથ્યા
પઙ્ક્તિષુ પાણિપાત્રપતિતાં ભિક્ષામ અપેક્ષામહે || 3.65 ||
અગ્રે ગીતં સરસકવયઃ પાર્શ્વયોર્દાક્ષિણાત્યાઃ
પશ્ચાલ્લીલાવલયરણિતં ચામરગ્રાહિણીનામ |
યદ્યસ્ત્યેવં કુરુ ભવરસાસ્વાદને લમ્પટત્વં
નો ચેચ્ચેતઃ પ્રવિશ સહસા નિર્વિકલ્પે સમાધૌ || 3.66 ||
પ્રાપ્તાઃ શ્રિયઃ સકલકામદુધાસ્તતઃ કિં
ન્યસ્તં પદં શિરસિ વિદ્વિષતાં તતઃ કિમ |
સમ્પાદિતાઃ પ્રણયિનો વિભવૈસ્તતઃ કિં
કલ્પં સ્થિતાસ્તનુભૃતાં તનવસ્તતઃ કિમ || 3.67 ||
ભક્તિર્ભવે મરણજન્મભયં હૃદિસ્થં
સ્નેહો ન બન્ધુષુ ન મન્મથજા વિકારાઃ |
સંસર્જ દોષરહિતા વિજયા વનાન્તા
વૈરાગ્યમ અસ્તિ કિમ ઇતઃ પરમર્થનીયમ || 3.68 ||
તસ્માદનન્તમ અજરં પરમં વિકાસિ
તદ્બ્રહ્મ ચિન્તય કિમ એભિરસદ્વિકલ્પૈઃ |
યસ્યાનુષઙ્ગિણ ઇમે ભુવનાધિપત્યભોગાદયઃ
કૃપણલોકમતા ભવન્તિ || 3.69 ||
પાતાલમ આવિશસિ યાસિ નભો વિલઙ્ઘ્ય
દિઙ્મણ્ડલં ભ્રમસિ માનસ ચાપલેન |
ભ્રાન્ત્યાપિ જાતુ વિમલં કથમ આત્મનીનં
ન બ્રહ્મ સંસરસિ વિર્વૃતિમમ એષિ યેન || 3.70 ||
કિં વેદૈઃ સ્મૃતિભિઃ પુરાણપઠનૈઃ શાસ્ત્રૈર્મહાવિસ્તરૈઃ
સ્વર્ગગ્રામકુટીનિવાસફલદૈઃ કર્મક્રિયાવિભ્રમૈઃ |
મુક્ત્વૈકં ભવદુઃખભારરચનાવિધ્વંસકાલાનલં
સ્વાત્માનન્દપદપ્રવેશકલનં શેસૈર્વાણિગ્વૃત્તિભિઃ || 3.71 ||
નાયં તે સમયો રહસ્યમ અધુના નિદ્રાતિ નાથો યદિ
સ્થિત્વા દ્રક્ષ્યતિ કુપ્યતિ પ્રભુરિતિ દ્વારેષુ યેષાં વચઃ |
ચેતસ્તાનપહાય યાહિ ભવનં દેવસ્ય વિશ્વેશિતુર
નિર્દૌવારિકનિર્દયોક્ત્ય્અપરુષં નિઃસોઉમ્અશર્મપ્રદમ || 3.711 ||
યતો મેરુઃ શ્રીમાન્નિપતતિ યુગાન્તાગ્નિવલિતઃ
સમુદ્રાઃ શુષ્યન્તિ પ્રચુરમકરગ્રાહનિલયાઃ |
ધરા ગચ્છત્યન્તં ધરણિધરપાદૈરપિ ધૃતા
શરીરે કા વાર્તા કરિકલભકર્ણાગ્રચપલે || 3.72 ||
ગાત્રં સઙ્કુચિતં ગતિર્વિગલિતા ભ્રષ્ટા ચ દન્તાવલિર
દૃષ્ટિર્નક્ષ્યતિ વર્ધતે વધિરતા વક્ત્રં ચ લાલાયતે |
વાક્યં નાદ્રિયતે ચ બાન્ધવજનો ભાર્યા ન શુશ્રૂષતે
હા કષ્ટં પુરુષસ્ય જીર્ણવયસઃ પુત્રોஉપ્યમિત્રાયતે || 3.73 ||
વર્ણં સિતં શિરસિ વીક્ષ્ય શિરોરુહાણાં
સ્થાનં જરાપરિભવસ્ય તદા પુમાંસમ |
આરોપિતાંસ્થિશતકં પરિહૃત્ય યાન્તિ
ચણ્ડાલકૂપમ ઇવ દૂરતરં તરુણ્યઃ || 3.74 ||
યાવત્સ્વસ્થમ ઇદં શરીરમ અરુજં યાવચ્ચ દૂરે જરા
યાવચ્ચેન્દ્રિયશક્તિરપ્રતિહતા યાવત્ક્ષયો નાયુષઃ |
આત્મશ્રેયસિ તાવદેવ વિદુષા કાર્યઃ પ્રયત્નો મહાન
સન્દીપ્તે ભવને તુ કૂપખનનં પ્રત્યુદ્યમઃ કીદૃશઃ || 3.75 ||
તપસ્યન્તઃ સન્તઃ કિમ અધિનિવસામઃ સુરનદીં
ગુણોદારાન્દારાનુત પરિચરામઃ સવિનયમ |
પિબામઃ શાસ્ત્રૌઘાનુતવિવિધકાવ્યામૃતરસાન
ન વિદ્મઃ કિં કુર્મઃ કતિપયનિમેષાયુષિ જને || 3.76 ||
દુરારાધ્યાશ્ચામી તુરગચલચિત્તાઃ ક્ષિતિભુજો
વયં તુ સ્થૂલેચ્છાઃ સુમહતિ ફલે બદ્ધમનસઃ |
જરા દેહં મૃત્યુર્હરતિ દયિતં જીવિતમ ઇદં
સખે નાન્યચ્છ્રેયો જગતિ વિદુષેஉન્યત્ર તપસઃ || 3.77 ||
માને મ્લાયિનિ ખણ્ડિતે ચ વસુનિ વ્યર્થે પ્રયાતેஉર્થિનિ
ક્ષીણે બન્ધુજને ગતે પરિજને નષ્ટે શનૈર્યૌવને |
યુક્તં કેવલમ એતદેવ સુધિયાં યજ્જહ્નુકન્યાપયઃપૂતાગ્રાવ
ગિરીન્દ્રકન્દરતટીકુઞ્જે નિવાસઃ ક્વચિથ || 3.78 ||
રમ્યાશ્ચન્દ્રમરીચયસ્તૃણવતી રમ્યા વનાન્તસ્થલી
રમ્યં સાધુસમાગમાગતસુખં કાવ્યેષુ રમ્યાઃ કથાઃ |
કોપોપાહિતબાષ્પબિન્દુતરલં રમ્યં પ્રિયાયા મુખં
સર્વં રમ્યમ અનિત્યતામ ઉપગતે ચિત્તે ન કિઞ્ચિત્પુનઃ || 3.79 ||
રમ્યં હર્મ્યતલં ન કિં વસતયે શ્રવ્યં ન ગેયાદિકં
કિં વા પ્રાણસમાસમાગમસુખં નૈવાધિકપ્રીતયે |
કિન્તુ ભ્રાન્તપતઙ્ગક્ષપવનવ્યાલોલદીપાઙ્કુરચ્છાયા
ચઞ્ચલમ આકલય્ય સકલં સન્તો વનાન્તં ગતાઃ || 3.80 ||
આ સંસારાત્ત્રિભુવનમ ઇદં ચિન્વતાં તાત્તાદૃઙ્નૈવાસ્માકં
નયનપદવીં શ્રોત્રમાર્ગં ગતો વા |
યોஉયં ધત્તે વિષયકરિણો ગાઢગૂઢાભિમાનક્ષીવસ્યાન્તઃ
કરણકરિણઃ સંયમાલાનલીલામ || 3.81 ||
યદેતત્સ્વચ્છન્દં વિહરણમ અકાર્પણ્યમ અશનં
સહાર્યૈઃ સંવાસઃ શ્રુતમ ઉપશમૈકવ્રતફલમ |
મનો મન્દસ્પન્દં બહિરપિ ચિરસ્યાપિ વિમૃશન્ન
જાને કસ્યૈષા પરિણતિરુદારસ્ય તપસઃ || 3.82 ||
જીર્ણા એવ મનોરથાશ્ચ હૃદયે યાતં ચ તદ્યૌવનં
હન્તાઙ્ગેષુ ગુણાશ્બન્ધ્યફલતાં યાતા ગુણજ્ઞૈર્વિના |
કિં યુક્તં સહસાભ્યુપૈતિ બલવાન્કાલઃ કૃતાન્તોஉક્ષમી
હા જ્ઞાતં મદનાન્તકાઙ્ઘ્રિયુગલં મુક્ત્વાસ્તિ નાન્યો ગતિઃ || 3.83 ||
મહેશ્વરે વા જગતામ અધીશ્વરે
જનાર્દને વા જગદ્અન્તરાત્મનિ |
ન વસ્તુભેદપ્રતિપત્તિરસ્તિ મે
તથાપિ ભક્તિસ્તરુણેન્દુશેખરે || 3.84 ||
સ્ફુરત્સ્ફારજ્યોત્સ્નાધવલિતતલે ક્વાપિ પુલિને
સુખાસીનાઃ શાન્તધ્વન્તિસુ રજનીષુ દ્યુસરિતઃ |
ભવાભોગોદ્વિગ્નાઃ શિવ શિવ શિવેત્યુચ્ચવચસઃ
કદા યાસ્યામોஉતર્ગતબહુલબાષ્પાકુલદશામ || 3.85 ||
મહાદેવો દેવઃ સરિદપિ ચ સૈષા સુરસરિદ્ગુહા
એવાગારં વસનમ અપિ તા એવ હરિતઃ |
સુહૃદા કાલોஉયં વ્રતમ ઇદમ અદૈન્યવ્રતમ ઇદં
કિયદ્વા વક્ષ્યામો વટવિટપ એવાસ્તુ દયિતા || 3. ||
વિતીર્ણે સર્વસ્વે તરુણકરુણાપૂર્ણહૃદયાઃ
સ્મરન્તઃ સંસારે વિગુણપરિણામાં વિધિગતિમ |
વયં પુણ્યારણ્યે પરિણતશરચ્ચન્દ્રકિરણાસ
ત્રિયામા નેસ્યામો હરચરણચિન્તૈકશરણાઃ || 3.86 ||
કદા વારાણસ્યામ અમરતટિનીરોધસિ વસન
વસાનઃ કૌપીનં શિરસિ નિદધાનોஉઞ્જલિપુટમ |
અયે ગૌરીનાથ ત્રિપુરહર શમ્ભો ત્રિનયન
પ્રસીદેત્યાક્રોશન્નિમિષમ ઇવ નેષ્યામિ દિવસાન || 3.87 ||
ઉદ્યાનેષુ વિચિત્રભોજનવિધિસ્તીવ્રાતિતીવ્રં તપઃ
કૌપીનાવરણં સુવસ્ત્રમ અમિતં ભિક્ષાટનં મણ્ડનમ |
આસન્નં મરણં ચ મઙ્ગલસમં યસ્યાં સમુત્પદ્યતે
તાં કાશીં પરિહૃત્ય હન્ત વિબુધૈરન્યત્ર કિં સ્થીયતે || 3. ||
સ્નાત્વા ગાઙ્ગૈઃ પયોભિઃ શુચિકુસુમફલૈરર્ચયિત્વા વિભો ત્વા
ધ્યેયે ધ્યાનં નિવેશ્ય ક્ષિતિધરકુહરગ્રાવપર્યઙ્કમૂલે |
આત્મારામઃ ફલાશી ગુરુવચનરતસ્ત્વત્પ્રસાદાત્સ્મરારે
દુઃખં મોક્ષ્યે કદાહં સમકરચરણે પુંસિ સેવાસમુત્થમ || 3.88 ||
એકાકી નિઃસ્પૃહઃ શાન્તઃ પાણિપાત્રો દિગમ્બરઃ |
કદા શમ્ભો ભવિષ્યામિ કર્મનિર્મૂલનક્ષમઃ || 3.89 ||
પાણિં પાત્રયતાં નિસર્ગશુચિના ભૈક્ષેણ સન્તુષ્યતાં
યત્ર ક્વાપિ નિષીદતાં બહુતૃણં વિશ્વં મુહુઃ પશ્યતામ |
અત્યાગેஉપિ તનોરખણ્ડપરમાનન્દાવબોધસ્પૃશા
મધ્વા કોஉપિ શિવપ્રસાદસુલભઃ સમ્પત્સ્યતે યોગિનામ || 3.90 ||
કૌપીનં શતખણ્ડજર્જરતરં કન્થા પુનસ્તાદૃશી
નૈશ્ચિન્ત્યં નિરપેક્ષભૈક્ષ્યમ અશનં નિદ્રા શ્મશાને વને |
સ્વાતન્ત્ર્યેણ નિરઙ્કુશં વિહરણં સ્વાન્તં પ્રશાન્તં સદા
સ્થૈર્યં યોગમહોત્સવેஉપિ ચ યદિ ત્રૈલોક્યરાજ્યેન કિમ || 3.91 ||
બ્રહ્માણ્ડં મણ્ડલીમાત્રં કિં લોભાય મનસ્વિનઃ |
શફરીસ્ફુર્તેનાબ્ધિઃ ક્ષુબ્ધો ન ખલુ જાયતે || 3.92 ||
માતર્લક્ષ્મિ ભજસ્વ કઞ્ચિદપરં મત્કાઙ્ક્ષિણી મા સ્મ ભૂર
ભોગેષુ સ્પૃહયાલવસ્તવ વશે કા નિઃસ્પૃહાણામ અસિ |
સદ્યઃ સ્યૂતપલાશપત્રપુટિકાપાત્રૈઃ પવિત્રીકૃતૈર
ભિક્ષાવસ્તુભિરેવ સમ્પ્રતિ વયં વૃત્તિં સમીહામહે || 3.93 ||
મહાશય્યા પૃથ્વી વિપુલમ ઉપધાનં ભુજલતાં
વિતાનં ચાકાશં વ્યજનમ અનુકૂલોஉયમ અનિલઃ |
શરચ્ચન્દ્રો દીપો વિરતિવનિતાસઙ્ગમુદિતઃ
સુખી શાન્તઃ શેતે મુનિરતનુભૂતિર્નૃપ ઇવ || 3.94 ||
ભિક્ષાસી જનમધ્યસઙ્ગરહિતઃ સ્વાયત્તચેષ્ટઃ સદા
હાનાદાનવિરક્તમાર્ગનિરતઃ કશ્ચિત્તપસ્વી સ્થિતઃ |
રથ્યાકીર્ણવિશીર્ણજીર્ણવસનઃ સમ્પ્રાપ્તકન્થાસનો
નિર્માનો નિરહઙ્કૃતિઃ શમસુખાભોગૈકબદ્ધસ્પૃહઃ || 3.95 ||
ચણ્ડાલઃ કિમ અયં દ્વિજાતિરથવા શૂદ્રોஉથ કિં તાપસઃ
કિં વા તત્ત્વવિવેકપેશલમતિર્યોગીશ્વરઃ કોஉપિ કિમ |
ઇત્યુત્પન્નવિકલ્પજલ્પમુખરૈરાભાષ્યમાણા જનૈર
ન ક્રુદ્ધાઃ પથિ નૈવ તુષ્ટમનસો યાન્તિ સ્વયં યોગિનઃ || 3.96 ||
હિંસાશૂન્યમ અયત્નલભ્યમ અશનં ધાત્રા મરુત્કલ્પિતં
વ્યાલાનં પશવસ્તૃણાઙ્કુરભુજસ્તુષ્ટાઃ સ્થલીશાયિનઃ |
સંસારાર્ણવલઙ્ઘનક્ષમધિયાં વૃત્તિઃ કૃતા સા નૃણાં
તામ અન્વેષયતાં પ્રયાન્તિ સતતં સર્વં સમાપ્તિં ગુણાઃ || 3.97 ||
ગઙ્ગાતીરે હિમગિરિશિલાબદ્ધપદ્માસનસ્ય
બ્રહ્મધ્યાનાભ્યસનવિધિના યોગનિદ્રાં ગતસ્ય |
કિં તૈર્ભાવ્યં મમ સુદિવસૈર્યત્ર તે નિર્વિશઙ્કાઃ
કણ્ડૂયન્તે જરઠહરિણાઃ સ્વાઙ્ગમ અઙ્ગે મદીયે || 3.98 ||
જીર્ણાઃ કન્થા તતઃ કિં સિતમ અમલપટં પટ્ટસૂત્રં તતઃ કિં
એકા ભાર્યા તતઃ કિં હયકરિસુગણૈરાવૃતો વા તતઃ કિમ |
ભક્તં ભુક્તં તતઃ કિં કદશનમ અથવા વાસરાન્તે તતઃ કિં
વ્યક્તજ્યોતિર્ન વાન્તર્મથિતભવભયં વૈભવં વા તતઃ કિમ || 3. ||
પાણિઃ પાત્રં પવિત્રં ભ્રમણપરિગતં ભૈક્ષ્યમ અક્ષય્યમ અન્નં
વિસ્તીર્ણં વસ્ત્રમ આશાદશકમ અચપલં તલ્પમ અસ્વલ્પમ ઉર્વીમ |
યેષાં નિઃસઙ્ગતાઙ્ગીકરણપરિણતસ્વાન્તસન્તોષિણસ્તે
ધન્યાઃ સંન્યસ્તદૈન્યવ્યતિકરનિકરાઃ કર્મ નિર્મૂલયન્તિ || 3.99 ||
ત્રૈલોક્યાધિપતિત્વમ એવ વિરસં યસ્મિન્મહાશાસને
તલ્લબ્ધ્વાસનવસ્ત્રમાનઘટને ભોગે રતિં મા કૃથાઃ |
ભોગઃ કોஉપિ સ એક એવ પરમો નિત્યોદિતા જૃમ્ભને
યત્સ્વાદાદ્વિરસા ભવન્તિ વિસયાસ્ત્રૈલોક્યરાજ્યાદયઃ || 3.991 ||
માતર્મેદિનિ તાત મારુતિ સખે તેજઃ સુબન્ધો જલ
ભ્રાતર્વ્યોઉમ્અ નિબદ્ધ એષ ભવતામ અન્ત્યઃ પ્રણામાઞ્જલિઃ |
યુષ્મત્સઙ્ગવશોપજાતસુકૃતસ્ફારસ્ફુરન્નિર્મલજ્ઞાનાપાસ્ત
સમસ્તમોહમહિમા લીને પરબ્રહ્મણિ || 3.100 ||
શય્યા શૈલશિલાગૃહં ગિરિગુહા વસ્ત્રં તરુણાં ત્વચઃ
સારઙ્ગાઃ સુહૃદો નનુ ક્ષિતિરુહાં વૃત્તિઃ ફલૈઃ કોઉમ્અલૈઃ |
યેસાં નિર્ઝરમ અમ્બુપાનમ ઉચિતં રત્યૈ તુ વિદ્યાઙ્ગના
મન્યે તે પરમેશ્વરાઃ શિરસિ યરિ બદ્ધો ન સેવાઞ્જલિઃ || 3.1001 ||
ધૈર્યં યસ્ય પિતા ક્ષમા ચ જનની શાન્તિશ્ચિરં ગેહિની
સત્યં મિત્રમ ઇદં દયા ચ ભગિની ભ્રાતા મનઃસંયમઃ |
શય્યા ભૂમિતલં દિશોஉપિ વસનં જ્ઞાનામૃતં ભોજનં
હ્યેતે યસ્ય કુટુમ્બિનો વદ સખે કસ્માદ્ભયં યોગિનઃ || 3.1002 ||
અહો વા હારે વા બલવતિ રિપૌ વા સુહૃદિ વા
મણૌ વા લોષ્ઠે વા કુસુમશયને વા દૃષદિ વા |
તૃણે વા સ્ત્રૈણે વા મમ સમદૃશો યાન્તિ દિવસાઃ
ક્વચિત્પુણ્યારણ્યે શિવ શિવ શિવેતિ પ્રલપતઃ || 3.1003 ||