ભર્તૃહરેઃ શતક ત્રિશતિ - શૃઙ્ગાર શતકમ
શમ્ભુસ્વયમ્ભુહરયો હરિણેક્ષણાનાં
યેનાક્રિયન્ત સતતં ગૃહકુમ્ભદાસાઃ |
વાચામ અગોચરચરિત્રવિચિત્રિતાય
તસ્મૈ નમો ભગવતે મકરધ્વજાય || 2.1 ||
સ્મિતેન ભાવેન ચ લજ્જયા ભિયા
પરાણ્મુખૈરર્ધકટાક્ષવીક્ષણૈઃ |
વચોભિરીર્ષ્યાકલહેન લીલયા
સમસ્તભાવૈઃ ખલુ બન્ધનં સ્ત્રિયઃ || 2.2 ||
ભ્રૂચાતુર્યાત્કુષ્ચિતાક્ષાઃ કટાક્ષાઃ
સ્નિગ્ધા વાચો લજ્જિતાન્તાશ્ચ હાસાઃ |
લીલામન્દં પ્રસ્થિતં ચ સ્થિતં ચ
સ્ત્રીણામ એતદ્ભૂષણં ચાયુધં ચ || 2.3 ||
ક્વચિત્સભ્રૂભઙ્ગૈઃ ક્વચિદપિ ચ લજ્જાપરિગતૈઃ
ક્વચિદ્ભૂરિત્રસ્તૈઃ ક્વચિદપિ ચ લીલાવિલલિતૈઃ |
કુમારીણામ એતૈર્મદનસુભગૈર્નેત્રવલિતૈઃ
સ્ફુરન્નીલાબ્જાનાં પ્રકરપરિકીર્ણા ઇવ દિશઃ || 2.4 ||
વક્ત્રં ચન્દ્રવિકાસિ પઙ્કજપરીહાસક્ષમે લોચને
વર્ણઃ સ્વર્ણમ અપાકરિષ્ણુરલિનીજિષ્ણુઃ કચાનાં ચયઃ |
બક્ષોજાવિભકુમ્ભવિભ્રમહરૌ ગુર્વી નિતમ્બસ્થલી
વાચાં હારિ ચ માર્દવં યુવતીષુ સ્વાભાવિકં મણ્ડનમ || 2.5 ||
સ્મિતકિઞ્ચિન્મુગ્ધં સરલતરલો દૃષ્ટિવિભવઃ
પરિસ્પન્દો વાચામ અભિનવવિલાસોક્તિસરસઃ |
ગતાનામ આરમ્ભઃ કિસલયિતલીલાપરિકરઃ
સ્પૃશન્ત્યાસ્તારુણ્યં કિમ ઇવ ન હિ રમ્યં મૃગદૃશઃ || 2.6 ||
દ્રષ્ટવ્યેષુ કિમ ઉત્તમં મૃગદૃશઃ પ્રેમપ્રસન્નં મુખં
ઘ્રાતવેષ્વપિ કિં તદ્આસ્યપવનઃ શ્રવ્યેષુ કિં તદ્વચઃ |
કિં સ્વાદ્યેષુ તદ્ઓષ્ઠપલ્લવરસઃ સ્પૃશ્યેષુ કિં તદ્વપુર્ધ્યેયં
કિં નવયૌવને સહૃદયૈઃ સર્વત્ર તદ્વિભ્રમાઃ || 2.7 ||
એતાશ્ચલદ્વલયસંહતિમેખલોત્થઝઙ્કાર
નૂપુરપરાજિતરાજહંસ્યઃ |
કુર્વન્તિ કસ્ય ન મનો વિવશં તરુણ્યો
વિત્રસ્તમુગ્ધહરિણીસદૃશૈઃ કટાક્ષૈઃ || 2.8 ||
કુઙ્કુમપઙ્કકલઙ્કિતદેહા
ગૌરપયોધરકમ્પિતહારા |
નૂપુરહંસરણત્પદ્મા
કં ન વશીકુરુતે ભુવિ રામા || 2.9 ||
નૂનં હિ તે કવિવરા વિપરીતવાચો
યે નિત્યમ આહુરબલા ઇતિ કામિનીસ્તાઃ |
યાભિર્વિલોલિતરતારકદૃષ્ટિપાતૈઃ
શક્રાદયોஉપિ વિજિતાસ્ત્વબલાઃ કથં તાઃ || 2.10 ||
નૂનમ આજ્ઞાકરસ્તસ્યાઃ સુભ્રુવો મકરધ્વજઃ |
યતસ્તન્નેત્રસઞ્ચારસૂચિતેષુ પ્રવર્તતે || 2.11 ||
કેશાઃ સંયમિનઃ શ્રુતેરપિ પરં પારં ગતે લોચને
અન્તર્વક્ત્રમ અપિ સ્વભાવશુચિભીઃ કીર્ણં દ્વિજાનાં ગણૈઃ |
મુક્તાનાં સતતાધિવાસરુચિરૌ વક્ષોજકુમ્ભાવિમાવિત્થં
તન્વિ વપુઃ પ્રશાન્તમ અપિ તેરાગં કરોત્યેવ નઃ || 2.12 ||
મુગ્ધે ધાનુષ્કતા કેયમ અપૂર્વા ત્વયિ દૃશ્યતે |
યયા વિધ્યસિ ચેતાંસિ ગુણૈરેવ ન સાયકૈઃ || 2.13 ||
સતિ પ્રદીપે સત્યગ્નૌ સત્સુ તારારવીન્દુષુ |
વિના મે મૃગશાવાક્ષ્યા તમોભૂતમ ઇદં જગથ || 2.14 ||
ઉદ્વૃત્તઃ સ્તનભાર એષ તરલે નેત્રે ચલે ભ્રૂલતે
રાગાધિષ્ઠિતમ ઓષ્ઠપલ્લવમ ઇદં કુર્વન્તુ નામ વ્યથામ |
સૌભાગ્યાક્ષરમાલિકેવ લિખિતા પુષ્પાયુધેન સ્વયં
મધ્યસ્થાપિ કરોતિ તાપમ અધિકં રોઉમ્આવલિઃ કેન સા || 2.15 ||
મુખેન ચન્દ્રકાન્તેન મહાનીલૈઃ શિરોરુહૈઃ |
કરાભ્યાં પદ્મરાગાભ્યાં રેજે રત્નમયીવ સા || 2.16 ||
ગુરુણા સ્તનભારેણ મુખચન્દ્રેણ ભાસ્વતા |
શનૈશ્ચરાભ્યાં પાદાભ્યાં રેજે ગ્રહમયીવ સા || 2.17 ||
તસ્યાઃ સ્તનૌ યદિ ઘનૌ જઘનં ચ હારિ
વક્ત્રં ચ ચારુ તવ ચિત્ત કિમ આકુલત્વમ |
પુણ્યં કુરુષ્વ યદિ તેષુ તવાસ્તિ વાઞ્છા
પુણ્યૈર્વિના ન હિ ભવન્તિ સમીહિતાર્થાઃ || 2.18 ||
ઇમે તારુણ્યશ્રીનવપરિમલાઃ પ્રૌઢસુરતપ્રતાપ
પ્રારમ્ભાઃ સ્મરવિજયદાનપ્રતિભુવઃ |
ચિરં ચેતશ્ચોરા અભિનવવિકારૈકગુરવો
વિલાસવ્યાપારાઃ કિમ અપિ વિજયન્તે મૃગદૃશામ || 2.19 ||
પ્રણયમધુરાઃ પ્રેમોદ્ગારા રસાશ્રયતાં ગતાઃ
ફણિતિમધુરા મુગ્ધપ્રાયાઃ પ્રકાશિતસમ્મદાઃ |
પ્રકૃતિસુભગા વિસ્રમ્ભાર્દ્રાઃ સ્મરોદયદાયિની
રહસિ કિમ અપિ સ્વૈરાલાપા હરન્તિ મૃગીદૃશામ || 2.20 ||
વિશ્રમ્ય વિશ્રમ્ય વનદ્રુમાણાં
છાયાસુ તન્વી વિચચાર કાચિત |
સ્તનોત્તરીયેણ કરોદ્ધૃતેન
નિવારયન્તી શશિનો મયૂખાન || 2.21 ||
અદર્શને દર્શનમાત્રકામા
દૃષ્ટ્વા પરિષ્વઙ્ગસુખૈકલોલા |
આલિઙ્ગિતાયાં પુનરાયતાક્ષ્યામાશાસ્મહે
વિગ્રહયોરભેદમ || 2.22 ||
માલતી શિરસિ જૃમ્ભણં મુખે
ચન્દનં વપુષિ કુઙ્કુમાવિલમ |
વક્ષસિ પ્રિયતમા મદાલસા
સ્વર્ગ એષ પરિશિષ્ટ આગમઃ || 2.23 ||
પ્રાઙ્મામ એતિ મનાગનાગતરસં જાતાભિલાષાં તતઃ
સવ્રીડં તદનુ શ્લથોદ્યમમ અથ પ્રધ્વસ્તધૈર્યં પુનઃ |
પ્રેમાર્દ્રં સ્પૃહણીયનિર્ભરરહઃ ક્રીડાપ્રગલ્ભં તતો
નિઃસઙ્ગાઙ્ગવિકર્ષણાધિકસુખરમ્યં કુલસ્ત્રીરતમ || 2.24 ||
ઉરસિ નિપતિતાનાં સ્રસ્તધમ્મિલ્લકાનાં
મુકુલિતનયનાનાં કિઞ્ચિદ્ઉન્મીલિતાનામ |
ઉપરિ સુરતખેદસ્વિન્નગણ્ડસ્થલાનામધર
મધુ વધૂનાં ભાગ્યવન્તઃ પિબન્તિ || 2.25 ||
આમીલિતનયનાનાં યઃ
સુરતરસોஉનુ સંવિદં ભાતિ |
મિથુરૈર્મિથોஉવધારિતમવિતથમ
ઇદમ એવ કામનિર્બર્હણમ || 2.26 ||
ઇદમ અનુચિતમ અક્રમશ્ચ પુંસાં
યદિહ જરાસ્વપિ મન્મથા વિકારાઃ |
તદપિ ચ ન કૃતં નિતમ્બિનીનાં
સ્તનપતનાવધિ જીવિતં રતં વા || 2.27 ||
રાજસ્તૃષ્ણામ્બુરાશેર્ન હિ જગતિ ગતઃ કશ્ચિદેવાવસાનં
કો વાર્થોஉર્થૈઃ પ્રભૂતૈઃ સ્વવપુષિ ગલિતે યૌવને સાનુરાગે |
ગચ્છામઃ સદ્મ યાવદ્વિકસિતનયનેન્દીવરાલોકિનીનામાક્રમ્યાક્રમ્ય
રૂપં ઝટિતિ ન જરયા લુપ્યતે પ્રેયસીનામ || 2.28 ||
રાગસ્યાગારમ એકં નરકશતમહાદુઃખસમ્પ્રાપ્તિહેતુર્મોહસ્યોત્પત્તિ
બીજં જલધરપટલં જ્ઞાનતારાધિપસ્ય |
કન્દર્પસ્યૈકમિત્રં પ્રકટિતવિવિધસ્પષ્ટદોષપ્રબન્ધં
લોકેஉસ્મિન્ન હ્યર્થવ્રજકુલભવનયૌવનાદન્યદસ્તિ || 2.29 ||
શૃઙ્ગારદ્રુમનીરદે પ્રસૃમરક્રીડારસસ્રોતસિ
પ્રદ્યુમ્નપ્રિયબાન્ધવે ચતુરવાઙ્મુક્તાફલોદન્વતિ |
તન્વીનેત્રચકોરપાવનવિધૌ સૌભાગ્યલક્ષ્મીનિધૌ
ધન્યઃ કોஉપિ ન વિક્રિયાં કલયતિ પ્રાપ્તે નવે યૌવને || 2.30 ||
સંસારેஉસ્મિન્નસારે કુનૃપતિભવનદ્વારસેવાકલઙ્કવ્યાસઙ્ગ
વ્યસ્તધૈર્યં કથમ અમલધિયો માનસં સંવિદધ્યુઃ |
યદ્યેતાઃ પ્રોદ્યદ્ઇન્દુદ્યુતિનિચયભૃતો ન સ્યુરમ્ભોજનેત્રાઃ
પ્રેઙ્ખત્કાઞ્ચીકલાપાઃ સ્તનભરવિનમન્મધ્યભાજસ્તરુણ્યઃ || 2.31 ||
સિદ્ધાધ્યાસિતકન્દરે હરવૃષસ્કન્ધાવરુગ્ણદ્રુમે
ગઙ્ગાધૌતશિલાતલે હિમવતઃ સ્થાને સ્થિતે શ્રેયસિ |
કઃ કુર્વીત શિરઃ પ્રણામમલિનં મ્લાનં મનસ્વી જનો
યદ્વિત્રસ્તકુરઙ્ગશાવનયના ન સ્યુઃ સ્મરાસ્ત્રં સ્ત્રિયઃ || 2.32 ||
સંસાર તવ પર્યન્તપદવી ન દવીયસી |
અન્તરા દુસ્તરા ન સ્યુર્યદિ તે મદિરેક્ષણામ || 2.33 ||
દિશ વનહરિણીભ્યો વંશકાણ્ડચ્છવીનાં
કવલમ ઉપલકોટિચ્છિન્નમૂલં કુશાનામ |
શકયુવતિકપોલાપાણ્ડુતામ્બૂલવલ્લીદલમ
અરુણનખાગ્રૈઃ પાટિતં વા વધૂભ્યઃ || 2.34 ||
અસારાઃ સર્વે તે વિરતિવિરસાઃ પાપવિષયા
જુગુપ્સ્યન્તાં યદ્વા નનુ સકલદોષાસ્પદમ ઇતિ |
તથાપ્યેતદ્ભૂમૌ નહિ પરહિતાત્પુણ્યમ અધિકં
ન ચાસ્મિન્સંસારે કુવલયદૃશો રમ્યમ અપરમ || 2.35 ||
એતત્કામફલો લોકે યદ્દ્વયોરેકચિત્તતા |
અન્યચિત્તકૃતે કામે શવયોરિવ સઙ્ગમઃ || 2.351 ||
માત્સર્યમ ઉત્સાર્ય વિચાર્ય કાર્યમાર્યાઃ
સમર્યાદમ ઇદં વદન્તુ |
સેવ્યા નિતમ્બાઃ કિમ ઉ ભૂધરાણામત
સ્મરસ્મેરવિલાસિનીનામ || 2.36 ||
સંસારે સ્વપ્નસારે પરિણતિતરલે દ્વે ગતી પણ્ડિતાનાં
તત્ત્વજ્ઞાનામૃતામ્ભઃપ્લવલલિતધિયાં યાતુ કાલઃ કથઞ્ચિત |
નો ચેન્મુગ્ધાઙ્ગનાનાં સ્તનજઘનઘનાભોગસમ્ભોગિનીનાં
સ્થૂલોપસ્થસ્થલીષુ સ્થગિતકરતલસ્પર્શલીલોદ્યમાનામ || 2.37 ||
આવાસઃ ક્રિયતાં ગઙ્ગે પાપહારિણિ વારિણિ |
સ્તનદ્વયે તરુણ્યા વા મનોહારિણિ હારિણિ || 2.38 ||
કિમ ઇહ બહુભિરુક્તૈર્યુક્તિશૂન્યૈઃ પ્રલાપૈર્દ્વયમ
ઇહ પુરુષાણાં સર્વદા સેવનીયમ |
અભિનવમદલીલાલાલસં સુન્દરીણાં
સ્તનભરપરિખિન્નં યૌવનં વા વનં વા || 2.39 ||
સત્યં જના વચ્મિ ન પક્ષપાતાલ
લોકેષુ સપ્તસ્વપિ તથ્યમ એતત |
નાન્યન્મનોહારિ નિતમ્બિનીભ્યો
દુઃખૈકહેતુર્ન ચ કશ્ચિદન્યઃ || 2.40 ||
કાન્તેત્યુત્પલલોચનેતિ વિપુલશ્રોણીભરેત્યુન્નમત્પીનોત્તુઙ્ગ
પયોધરેતિ સમુખામ્ભોજેતિ સુભ્રૂરિતિ |
દૃષ્ટ્વા માદ્યતિ મોદતેஉભિરમતે પ્રસ્તૌતિ વિદ્વાનપિ
પ્રત્યક્ષાશુચિભસ્ત્રિકાં સ્ત્રિયમ અહો મોહસ્ય દુશ્ચેષ્ટિતમ || 2.41 ||
સ્મૃતા ભવતિ તાપાય દૃષ્ટા ચોન્માદકારિણી |
સ્પૃષ્ટા ભવતિ મોહાય સા નામ દયિતા કથમ || 2.42 ||
તાવદેવામૃતમયી યાવલ્લોચનગોચરા |
ચક્ષુષ્પથાદતીતા તુ વિષાદપ્યતિરિચ્યતે || 2.43 ||
નામૃતં ન વિષં કિઞ્ચિદેતાં મુક્ત્વા નિતમ્બિનીમ |
સૈવામૃતલતા રક્તા વિરક્તા વિષવલ્લરી || 2.44 ||
આવર્તઃ સંશયાનામ અવિનયભુવનં પટ્ટણં સાહસાનાં
દોષાણાં સન્નિધાનં કપટશતમયં ક્ષેત્રમ અપ્રત્યયાનામ |
સ્વર્ગદ્વારસ્ય વિઘ્નો નરકપુરમુખ સર્વમાયાકરણ્ડં
સ્ત્રીયન્ત્રં કેન સૃષ્ટં વિષમ અમૃતમયં પ્રાણિલોકસ્ય પાશઃ || 2.45 ||
નો સત્યેન મૃગાઙ્ક એષ વદનીભૂતો ન ચેન્દીવરદ્વન્દ્વં
લોચનતાં ગત ન કનકૈરપ્યઙ્ગયષ્ટિઃ કૃતા |
કિન્ત્વેવં કવિભિઃ પ્રતારિતમનાસ્તત્ત્વં વિજાનન્નપિ
ત્વઙ્માંસાસ્થિમયં વપુર્મૃગદૃશાં મન્દો જનઃ સેવતે || 2.46 ||
લીલાવતીનાં સહજા વિલાસાસ્ત
એવ મૂઢસ્ય હૃદિ સ્ફુરન્તિ |
રાગો નલિન્યા હિ નિસર્ગસિદ્ધસ્તત્ર
ભ્રમ્ત્યેવ વૃથા ષડ્અઙ્ઘ્રિઃ || 2.47 ||
સંમોહયન્તિ મદયન્તિ વિડમ્બયન્તિ
નિર્ભર્ત્સ્યન્તિ રમયન્તિ વિષાદયન્તિ |
એતાઃ પ્રવિશ્ય સદયં હૃદયં નરાણાં
કિં નામ વામનયના ન સમાચરન્તિ || 2.471 ||
યદેતત્પૂર્ણેન્દુદ્યુતિહરમ ઉદારાકૃતિ પરં
મુખાબ્જં તન્વઙ્ગ્યાઃ કિલ વસતિ યત્રાધરમધુ |
ઇદં તત્કિં પાકદ્રુમફલમ ઇદાનીમ અતિરસવ્યતીતેஉસ્મિન
કાલે વિષમ ઇવ ભવિષ્ય્ત્યસુખદમ || 2.48 ||
ઉન્મીલત્ત્રિવલીતરઙ્ગનિલયા પ્રોત્તુઙ્ગપીનસ્તનદ્વન્દ્વેનોદ્ગત
ચક્રવાકયુગલા વક્ત્રામ્બુજોદ્ભાસિની |
કાન્તાકારધરા નદીયમ અભિતઃ ક્રૂરાત્ર નાપેક્ષતે
સંસારાર્ણવમજ્જનં યદિ તદા દૂરેણ સન્ત્યજ્યતામ || 2.49 ||
જલ્પન્તિ સાર્ધમ અન્યેન પશ્યન્ત્યન્યં સવિભ્રમાઃ |
હૃદ્ગતં ચિન્તયન્ત્યન્યં પ્રિયઃ કો નામ યોષિતામ || 2.50 ||
મધુ તિષ્ઠતિ વાચિ યોષિતાં હૃદિ હાલાહલમ એવ કેવલમ |
અતએવ નિપીયતેஉધરો હૃદયં મુષ્ટિભિરેવ તાડ્યતે || 2.51 ||
અપસર સખે દૂરાદસ્માત્કટાક્ષવિષાનલાત
પ્રકૃતિવિષમાદ્યોષિત્સર્પાદ્વિલાસફણાભૃતઃ |
ઇતરફણિના દષ્ટઃ શક્યશ્ચિકિત્સિતુમ ઔષધૈશ્ચતુર
વનિતાભોગિગ્રસ્તં હિ મન્ત્રિણઃ || 2.52 ||
વિસ્તારિતં મકરકેતનધીવરેણ
સ્ત્રીસંજ્ઞિતં બડિશમ અત્ર ભવામ્બુરાશૌ |
યેનાચિરાત્તદ્અધરામિષલોલમર્ત્ય
મત્સ્યાન્વિકૃષ્ય વિપચત્યનુરાગવહ્નૌ || 2.53 ||
કામિનીકાયકાન્તારે કુચપર્વતદુર્ગમે |
મા સંચર મનઃ પાન્થ તત્રાસ્તે સ્મરતસ્કરઃ || 2.54 ||
વ્યાદીર્ઘેણ ચલેન વક્ત્રગતિના તેજસ્વિના ભોગિના
નીલાબ્જદ્યુતિનાહિના પરમ અહં દૃષ્ટો ન તચ્ચક્ષુષા |
દૃષ્ટે સન્તિ ચિકિત્સકા દિશિ દિશિ પ્રાયેણ દર્માર્થિનો
મુગ્ધાક્ષ્ક્ષણવીક્ષિતસ્ય ન હિ મે વૈદ્યો ન ચાપ્યૌષધમ || 2.55 ||
ઇહ હિ મધુરગીતં નૃત્યમ એતદ્રસોஉયં
સ્ફુરતિ પરિમલોஉસૌ સ્પર્શ એષ સ્તનાનામ |
ઇતિ હતપરમાર્થૈરિન્દ્રિયૈર્ભ્રામ્યમાણઃ
સ્વહિતકરણધૂર્તૈઃ પઞ્ચભિર્વઞ્ચિતોஉસ્મિ || 2.56 ||
ન ગમ્યો મન્ત્રાણાં ન ચ ભવતિ ભૈષજ્યવિષયો
ન ચાપિ પ્રધ્વંસં વ્રજતિ વિવિધૈઃ શાન્તિકશતૈઃ |
ભ્રમાવેશાદઙ્ગે કમ અપિ વિદધદ્ભઙ્ગમ અસકૃત
સ્મરાપસ્મારોஉયં ભ્રમયતિ દૃશં ઘૂર્ણયતિ ચ || 2.57 ||
જાત્ય્અન્ધાય ચ દુર્મુખાય ચ જરાજીર્ણા ખિલાઙ્ગાય ચ
ગ્રામીણાય ચ દુષ્કુલાય ચ ગલત્કુષ્ઠાભિભૂતાય ચ |
યચ્છન્તીષુ મનોહરં નિજવપુલક્ષ્મીલવશ્રદ્ધયા
પણ્યસ્ત્રીષુ વિવેકકલ્પલતિકાશસ્ત્રીષુ રાજ્યેત કઃ || 2.58 ||
વેશ્યાસૌ મદનજ્વાલા
રૂપેஉન્ધનવિવર્ધિતા |
કામિભિર્યત્ર હૂયન્તે
યૌવનાનિ ધનાનિ ચ || 2.59 ||
કશ્ચુમ્બતિ કુલપુરુષો વેશ્યાધરપલ્લવં મનોજ્ઞમ અપિ |
ચારભટચોરચેટકનટવિટનિષ્ઠીવનશરાવમ || 2.60 ||
ધન્યાસ્ત એવ ધવલાયતલોચનાનાં
તારુણ્યદર્પઘનપીનપયોધરાણામ |
ક્ષામોદરોપરિ લસત્ત્રિવલીલતાનાં
દૃષ્ટ્વાકૃતિં વિકૃતિમ એતિ મનો ન યેષામ || 2.61 ||
બાલે લીલામુકુલિતમ અમી મન્થરા દૃષ્ટિપાતાઃ
કિં ક્ષિપ્યન્તે વિરમવિરમ વ્યર્થ એષ શ્રમસ્તે |
સમ્પ્રત્યન્યે વયમ ઉપરતં બાલ્યમ આસ્થા વનાન્તે
ક્ષીણો મોહસ્તૃણમ ઇવ જગજ્જાલમ આલોકયામઃ || 2.62 ||
ઇયં બાલા માં પ્રત્યનવરતમ ઇન્દીવરદલપ્રભા
ચીરં ચક્ષુઃ ક્ષિપતિ કિમ અભિપ્રેતમ અનયા |
ગતો મોહોஉસ્માકં સ્મરશબરબાણવ્યતિકરજ્વર
જ્વાલા શાન્તા તદપિ ન વરાકી વિરમતિ || 2.63 ||
કિં કન્દર્પ કરં કદર્થયસિ રે કોદણ્ડટઙ્કારિતં
રે રે કોકિલ કોઉમ્અલં કલરવં કિં વા વૃથા જલ્પસિ |
મુગ્ધે સ્નિગ્ધવિદગ્ધચારુમધુરૈર્લોલૈઃ કટાક્ષૈરલં
ચેતશ્ચુમ્બિતચન્દ્રચૂડચરણધ્યાનામૃતં વર્તતે || 2.64 ||
વિરહેஉપિ સઙ્ગમઃ ખલુ
પરસ્પરં સઙ્ગતં મનો યેષામ |
હૃદયમ અપિ વિઘટ્ટિતં ચેત
સઙ્ગી વિરહં વિશેષયતિ || 2.65 ||
કિં ગતેન યદિ સા ન જીવતિ
પ્રાણિતિ પ્રિયતમા તથાપિ કિમ |
ઇત્યુદીક્ષ્ય નવમેઘમાલિકાં
ન પ્રયાતિ પથિકઃ સ્વમન્દિરમ || 2.66 ||
વિરમત બુધા યોષિત્સઙ્ગાત્સુખાત્ક્ષણભઙ્ગુરાત
કુરુત કરુણામૈત્રીપ્રજ્ઞાવધૂજનસઙ્ગમમ |
ન ખલુ નરકે હારાક્રાન્તં ઘનસ્તનમણ્ડલં
શરણમ અથવા શ્રોણીબિમ્બં રણન્મણિમેખલમ || 2.67 ||
યદા યોગાભ્યાસવ્યસનકૃશયોરાત્મમનસોરવિચ્છિન્ના
મૈત્રી સ્ફુરતિ કૃતિનસ્તસ્ય કિમ ઉ તૈઃ |
પ્રિયાણામ આલાપૈરધરમધુભિર્વક્ત્રવિધુભિઃ
સનિશ્વાસામોદૈઃ સકુચકલશાશ્લેષસુરતૈઃ || 2.68 ||
યદાસીદજ્ઞાનં સ્મરતિમિરસઞ્ચારજનિતં
તદા દૃષ્ટનારીમયમ ઇદમ અશેષં જગદિતિ |
ઇદાનીમ અસ્માકં પટુતરવિવેકાઞ્જનજુષાં
સમીભૂતા દૃષ્ટિસ્ત્રિભુવનમ અપિ બ્રહ્મ મનુતે || 2.69 ||
તાવદેવ કૃતિનામ અપિ સ્ફુરત્યેષ
નિર્મલવિવેકદીપકઃ |
યાવદેવ ન કુરઙ્ગચક્ષુષાં
તાડ્યતે ચટુલલોચનાઞ્ચલૈઃ || 2.70 ||
વચસિ ભવતિ સઙ્ગત્યાગમ ઉદ્દિશ્ય વાર્તા
શ્રુતિમુખરમુખાનાં કેવલં પણ્ડિતાનામ |
જઘનમ અરુણરત્નગ્રન્થિકાઞ્ચીકલાપં
કુવલયનયનાનાં કો વિહાતું સમર્થઃ || 2.71 ||
સ્વપરપ્રતારકોஉસૌ
નિન્દતિ યોஉલીકપણ્ડિતો યુવતીઃ |
યસ્માત્તપસોஉપિ ફલં
સ્વર્ગઃ સ્વર્ગેஉપિ ચાપ્સરસઃ || 2.72 ||
મત્તેભકુમ્ભદલને ભુવિ સન્તિ ધીરાઃ
કેચિત્પ્રચણ્ડમૃગરાજવધેஉપિ દક્ષાઃ |
કિન્તુ બ્રવીમિ બલિનાં પુરતઃ પ્રસહ્ય
કન્દર્પદર્પદલને વિરલા મનુષ્યાઃ || 2.73 ||
સન્માર્ગે તાવદાસ્તે પ્રભવતિ ચ નરસ્તાવદેવેન્દ્રિયાણાં
લજ્જાં તાવદ્વિધત્તે વિનયમ અપિ સમાલમ્બતે તાવદેવ |
ભ્રૂચાપાકૃષ્ટમુક્તાઃ શ્રવણપથગતા નીલપક્ષ્માણ એતે
યાવલ્લીલાવતીનાં હૃદિ ન ધૃતિમુષો દૃષ્ટિબાણાઃ પતન્તિ || 2.74 ||
ઉન્મત્તપ્રેમસંરમ્ભાદ
આરભન્તે યદ્અઙ્ગનાઃ |
તત્ર પ્રત્યૂહમ આધાતું
બ્રહ્માપિ ખલુ કાતરઃ || 2.75 ||
તાવન્મહત્ત્વં પાણ્ડિત્યં
કુલીનત્વં વિવેકિતા |
યાવજ્જ્વલતિ નાઙ્ગેષુ
હતઃ પઞ્ચેષુપાવકઃ || 2.76 ||
શાસ્ત્રજ્ઞોஉપિ પ્રગુણિતનયોஉત્યાન્તબાધાપિ બાઢં
સંસારેஉસ્મિન્ભવતિ વિરલો ભાજનં સદ્ગતીનામ |
યેનૈતસ્મિન્નિરયનગરદ્વારમ ઉદ્ઘાટયન્તી
વામાક્ષીણાં ભવતિ કુટિલા ભ્રૂલતા કુઞ્ચિકેવ || 2.77 ||
કૃશઃ કાણઃ ખઞ્જઃ શ્રવણરહિતઃ પુચ્છવિકલો
વ્રણી પૂયક્લિન્નઃ કૃમિકુલશતૈરાવૃતતનુઃ |
ક્ષુધા ક્ષામો જીર્ણઃ પિઠરકકપાલાર્પિતગલઃ
શુનીમ અન્વેતિ શ્વા હતમ અપિ ચ હન્ત્યેવ મદનઃ || 2.78 ||
સ્ત્રીમુદ્રાં કુસુમાયુધસ્ય જયિનીં સર્વાર્થસમ્પત્કરીં
યે મૂઢાઃ પ્રવિહાય યાન્તિ કુધિયો મિથ્યાફલાન્વેષિણઃ |
તે તેનૈવ નિહત્ય નિર્દયતરં નગ્નીકૃતા મુણ્ડિતાઃ
કેચિત્પઞ્ચશિખીકૃતાશ્ચ જટિલાઃ કાપાલિકાશ્ચાપરે || 2.79 ||
વિશ્વામિત્રપરાશરપ્રભૃતયો વાતામ્બુપર્ણાશનાસ્તેஉપિ
સ્ત્રીમુખપઙ્કજં સુલલિતં દૃષ્ટ્વૈવ મોહં ગતાઃ |
શાલ્યન્નં સઘૃતં પયોદધિયુતં યે ભુઞ્જતે માનવાસ્તેષામ
ઇન્દ્રિયનિગ્રહો યદિ ભવેદ્વિન્ધ્યઃ પ્લવેત્સાગરે || 2.80 ||
પરિમલભૃતો વાતાઃ શાખા નવાઙ્કુરકોટયો
મધુરવિધુરોત્કણ્ઠાભાજઃ પ્રિયા પિકપક્ષિણામ |
વિરલવિરસસ્વેદોદ્ગારા વધૂવદનેન્દવઃ
પ્રસરતિ મધૌ ધાત્ર્યાં જાતો ન કસ્ય ગુણોદયઃ || 2.81 ||
મધુરયં મધુરૈરપિ કોકિલા
કલરવૈર્મલયસ્ય ચ વાયુભિઃ |
વિરહિણઃ પ્રહિણસ્તિ શરીરિણો
વિપદિ હન્ત સુધાપિ વિષાયતે || 2.82 ||
આવાસઃ કિલકિઞ્ચિતસ્ય દયિતાપાર્શ્વે વિલાસાલસાઃ
કર્ણે કોકિલકામિનીકલરવઃ સ્મેરો લતામણ્ડપઃ |
ગોષ્ઠી સત્કવિભિઃ સમં કતિપયૈર્મુગ્ધાઃ સુધાંશોઃ કરાઃ
કેષાંચિત્સુખયન્તિ ચાત્ર હૃદયં ચૈત્રે વિચિત્રાઃ ક્ષપાઃ || 2.83 ||
પાન્થ સ્ત્રીવિરહાનલાહુતિકલામ આતન્વતી મઞ્જરીમાકન્દેષુ
પિકાઙ્ગનાભિરધુના સોત્કણ્ઠમ આલોક્યતે |
અપ્યેતે નવપાટલાપરિમલપ્રાગ્ભારપાટચ્ચરા
વાન્તિક્લાન્તિવિતાનતાનવકૃતઃ શ્રીખણ્ડશૈલાનિલાઃ || 2.84 ||
પ્રથિતઃ પ્રણયવતીનાં
તાવત્પદમ આતનોતુ હૃદિ માનઃ |
ભવતિ ન યાવચ્ચન્દનતરુ
સુરભિર્મલયપવમાનઃ || 2.85 ||
સહકારકુસુમકેસરનિકર
ભરામોદમૂર્ચ્છિતદિગ્અન્તે |
મધુરમધુરવિધુરમધુપે
મધૌ ભવેત્કસ્ય નોત્કણ્ઠા || 2.86 ||
અચ્છાચ્છચન્દનરસાર્દ્રતરા મૃગાક્ષ્યો
ધારાગૃહાણિ કુસુમાનિ ચ કોઉમ્ઉદી ચ |
મન્દો મરુત્સુમનસઃ શુચિ હર્મ્યપૃષ્ઠં
ગ્રીષ્મે મદં ચ મદનં ચ વિવર્ધયન્તિ || 2.87 ||
સ્રજો હૃદ્યામોદા વ્યજનપવનશ્ચન્દ્રકિરણાઃ
પરાગઃ કાસારો મલયજરજઃ શીધુ વિશદમ |
શુચિઃ સૌધોત્સઙ્ગઃ પ્રતનુ વસનં પઙ્કજદૃશો
નિદાઘર્તાવેતદ્વિલસતિ લભન્તે સુકૃતિનઃ || 2.88 ||
સુધાશુભ્રં ધામ સ્ફુરદ્અમલરશ્મિઃ શશધરઃ
પ્રિયાવક્ત્રામ્ભોજં મલયજરજશ્ચાતિસુરભિઃ |
સ્રજો હૃદ્યામોદાસ્તદિદમ અખિલં રાગિણિ જને
કરોત્યન્તઃ ક્ષોભં ન તુ વિષયસંસર્ગવિમુખે || 2.89 ||
તરુણીવેષોદ્દીપિતકામા
વિકસજ્જાતીપુષ્પસુગન્ધિઃ |
ઉન્નતપીનપયોધરભારા
પ્રાવૃટ્તનુતે કસ્ય ન હર્ષમ || 2.90 ||
વિયદ્ઉપચિતમેઘં ભૂમયઃ કન્દલિન્યો
નવકુટજકદમ્બામોદિનો ગન્ધવાહાઃ |
શિખિકુલકલકેકારાવરમ્યા વનાન્તાઃ
સુખિનમ અસુખિનં વા સર્વમ ઉત્કણ્ઠયન્તિ || 2.91 ||
ઉપરિ ઘનં ઘનપટલં
તિર્યગ્ગિરયોஉપિ નર્તિતમયૂરાઃ |
ક્ષિતિરપિ કન્દલધવલા
દૃષ્ટિં પથિકઃ ક્વ પાતયતિ || 2.92 ||
ઇતો વિદ્યુદ્વલ્લીવિલસિતમ ઇતઃ કેતકિતરોઃ
સ્ફુરન્ગન્ધઃ પ્રોદ્યજ્જલદનિનદસ્ફૂર્જિતમ ઇતઃ |
ઇતઃ કેકિક્રીડાકલકલરવઃ પક્ષ્મલદૃશાં
કથં યાસ્યન્ત્યેતે વિરહદિવસાઃ સમ્ભૃતરસાઃ || 2.93 ||
અસૂચિસઞ્ચારે તમસિ નભસિ પ્રૌઢજલદધ્વનિ
પ્રાજ્ઞંમન્યે પતતિ પૃષતાનાં ચ નિચયે |
ઇદં સૌદામિન્યાઃ કનકકમનીયં વિલસિતં
મુદં ચ મ્લાનિં ચ પ્રથયતિ પથિ સ્વૈરસુદૃશામ || 2.94 ||
આસારેણ ન હર્મ્યતઃ પ્રિયતમૈર્યાતું બહિઃ શક્યતે
શીતોત્કમ્પનિમિત્તમ આયતદૃશા ગાઢં સમાલિઙ્ગ્યતે |
જાતાઃ શીકરશીતલાશ્ચ મરુતોરત્યન્તખેદચ્છિદો
ધન્યાનાં બત દુર્દિનં સુદિનતાં યાતિ પ્રિયાસઙ્ગમે || 2.95 ||
અર્ધં સુપ્ત્વા નિશાયાઃ સરભસસુરતાયાસસન્નશ્લથાઙ્ગપ્રોદ્ભૂતાસહ્ય
તૃષ્ણો મધુમદનિરતો હર્મ્યપૃષ્ઠે વિવિક્તે |
સમ્ભોગક્લાન્તકાન્તાશિથિલભુજલતાવર્જિતં કર્કરીતો
જ્યોત્સ્નાભિન્નાચ્છધારં પિબતિ ન સલિલં શારદં મન્દપુણ્યઃ || 2.96 ||
હેમન્તે દધિદુગ્ધસર્પિરશના માઞ્જિષ્ઠવાસોભૃતઃ
કાશ્મીરદ્રવસાન્દ્રદિગ્ધવપુષશ્છિન્ના વિચિત્રૈ રતૈઃ |
વૃત્તોરુસ્તનકામિનોજનકૃતાશ્લેષા ગૃહાભ્યન્તરે
તામ્બૂલીદલપૂગપૂરિતમુખા ધન્યાઃ સુખં શેરતે || 2.97 ||
પ્રદુયત્પ્રૌઢપ્રિયઙ્ગુદ્યુતિભૃતિ વિકસત્કુન્દમાદ્યદ્દ્વિરેફે
કાલે પ્રાલેયવાતપ્રચલવિલસિતોદારમન્દારધામ્નિ |
યેષાં નો કણ્ઠલગ્ના ક્ષણમ અપિ તુહિનક્ષોદદક્ષા મૃગાક્ષી
તેસામ આયામયામા યમસદનસમા યામિની યાતિ યૂનામ || 2.98 ||
ચુમ્બન્તો ગણ્ડભિત્તીરલકવતિ મુખે સીત્કૃતાન્યાદધાના
વક્ષઃસૂત્કઞ્ચુકેષુ સ્તનભરપુલકોદ્ભેદમ આપાદયન્તઃ |
ઊરૂનાકમ્પયન્તઃ પૃથુજઘનતટાત્સ્રંસયન્તોஉંશુકાનિ
વ્યક્તં કાન્તાજનાનાં વિટચરિતભૃતઃ શૈશિરા વાન્તિ વાતાઃ || 2.99 ||
કેશાનાકુલયન્દૃશો મુકુલયન્વાસો બલાદાક્ષિપન્નાતન્વન
પુલકોદ્ગમં પ્રકટયન્નાવેગકમ્પં શનૈઃ |
બારં બારમ ઉદારસીત્કૃતકૃતો દન્તચ્છદાન્પીડયન
પ્રાયઃ શૈશિર એષ સમ્પ્રતિ મરુત્કાન્તાસુ કાન્તાયતે || 2.100 ||
યદ્યસ્ય નાસ્તિ રુચિરં તસ્મિંસ્તસ્ય સ્પૃહા મનોજ્ઞેஉપિ |
રમણીયેஉપિ સુધાંશૌ ન મનઃકામઃ સરોજિન્યાઃ || 2.101 ||
વૈરાગ્યે સંચરત્યેકો નીતૌ ભ્રમતિ ચાપરઃ |
શૃઙ્ગારે રમતે કશ્ચિદ્ભુવિ ભેદાઃ પરસ્પરમ || 2.102 ||
ઇતિ શુભં ભૂયાત |
શૃઙ્ગારશતકમ
ભર્તૃહરેઃ
શમ્ભુસ્વયમ્ભુહરયો હરિણેક્ષણાનાં
યેનાક્રિયન્ત સતતં ગૃહકુમ્ભદાસાઃ |
વાચામ અગોચરચરિત્રવિચિત્રિતાય
તસ્મૈ નમો ભગવતે મકરધ્વજાય || 2.1 ||
સ્મિતેન ભાવેન ચ લજ્જયા ભિયા
પરાણ્મુખૈરર્ધકટાક્ષવીક્ષણૈઃ |
વચોભિરીર્ષ્યાકલહેન લીલયા
સમસ્તભાવૈઃ ખલુ બન્ધનં સ્ત્રિયઃ || 2.2 ||
ભ્રૂચાતુર્યાત્કુષ્ચિતાક્ષાઃ કટાક્ષાઃ
સ્નિગ્ધા વાચો લજ્જિતાન્તાશ્ચ હાસાઃ |
લીલામન્દં પ્રસ્થિતં ચ સ્થિતં ચ
સ્ત્રીણામ એતદ્ભૂષણં ચાયુધં ચ || 2.3 ||
ક્વચિત્સભ્રૂભઙ્ગૈઃ ક્વચિદપિ ચ લજ્જાપરિગતૈઃ
ક્વચિદ્ભૂરિત્રસ્તૈઃ ક્વચિદપિ ચ લીલાવિલલિતૈઃ |
કુમારીણામ એતૈર્મદનસુભગૈર્નેત્રવલિતૈઃ
સ્ફુરન્નીલાબ્જાનાં પ્રકરપરિકીર્ણા ઇવ દિશઃ || 2.4 ||
વક્ત્રં ચન્દ્રવિકાસિ પઙ્કજપરીહાસક્ષમે લોચને
વર્ણઃ સ્વર્ણમ અપાકરિષ્ણુરલિનીજિષ્ણુઃ કચાનાં ચયઃ |
બક્ષોજાવિભકુમ્ભવિભ્રમહરૌ ગુર્વી નિતમ્બસ્થલી
વાચાં હારિ ચ માર્દવં યુવતીષુ સ્વાભાવિકં મણ્ડનમ || 2.5 ||
સ્મિતકિઞ્ચિન્મુગ્ધં સરલતરલો દૃષ્ટિવિભવઃ
પરિસ્પન્દો વાચામ અભિનવવિલાસોક્તિસરસઃ |
ગતાનામ આરમ્ભઃ કિસલયિતલીલાપરિકરઃ
સ્પૃશન્ત્યાસ્તારુણ્યં કિમ ઇવ ન હિ રમ્યં મૃગદૃશઃ || 2.6 ||
દ્રષ્ટવ્યેષુ કિમ ઉત્તમં મૃગદૃશઃ પ્રેમપ્રસન્નં મુખં
ઘ્રાતવેષ્વપિ કિં તદ્આસ્યપવનઃ શ્રવ્યેષુ કિં તદ્વચઃ |
કિં સ્વાદ્યેષુ તદ્ઓષ્ઠપલ્લવરસઃ સ્પૃશ્યેષુ કિં તદ્વપુર્ધ્યેયં
કિં નવયૌવને સહૃદયૈઃ સર્વત્ર તદ્વિભ્રમાઃ || 2.7 ||
એતાશ્ચલદ્વલયસંહતિમેખલોત્થઝઙ્કાર
નૂપુરપરાજિતરાજહંસ્યઃ |
કુર્વન્તિ કસ્ય ન મનો વિવશં તરુણ્યો
વિત્રસ્તમુગ્ધહરિણીસદૃશૈઃ કટાક્ષૈઃ || 2.8 ||
કુઙ્કુમપઙ્કકલઙ્કિતદેહા
ગૌરપયોધરકમ્પિતહારા |
નૂપુરહંસરણત્પદ્મા
કં ન વશીકુરુતે ભુવિ રામા || 2.9 ||
નૂનં હિ તે કવિવરા વિપરીતવાચો
યે નિત્યમ આહુરબલા ઇતિ કામિનીસ્તાઃ |
યાભિર્વિલોલિતરતારકદૃષ્ટિપાતૈઃ
શક્રાદયોஉપિ વિજિતાસ્ત્વબલાઃ કથં તાઃ || 2.10 ||
નૂનમ આજ્ઞાકરસ્તસ્યાઃ સુભ્રુવો મકરધ્વજઃ |
યતસ્તન્નેત્રસઞ્ચારસૂચિતેષુ પ્રવર્તતે || 2.11 ||
કેશાઃ સંયમિનઃ શ્રુતેરપિ પરં પારં ગતે લોચને
અન્તર્વક્ત્રમ અપિ સ્વભાવશુચિભીઃ કીર્ણં દ્વિજાનાં ગણૈઃ |
મુક્તાનાં સતતાધિવાસરુચિરૌ વક્ષોજકુમ્ભાવિમાવિત્થં
તન્વિ વપુઃ પ્રશાન્તમ અપિ તેરાગં કરોત્યેવ નઃ || 2.12 ||
મુગ્ધે ધાનુષ્કતા કેયમ અપૂર્વા ત્વયિ દૃશ્યતે |
યયા વિધ્યસિ ચેતાંસિ ગુણૈરેવ ન સાયકૈઃ || 2.13 ||
સતિ પ્રદીપે સત્યગ્નૌ સત્સુ તારારવીન્દુષુ |
વિના મે મૃગશાવાક્ષ્યા તમોભૂતમ ઇદં જગથ || 2.14 ||
ઉદ્વૃત્તઃ સ્તનભાર એષ તરલે નેત્રે ચલે ભ્રૂલતે
રાગાધિષ્ઠિતમ ઓષ્ઠપલ્લવમ ઇદં કુર્વન્તુ નામ વ્યથામ |
સૌભાગ્યાક્ષરમાલિકેવ લિખિતા પુષ્પાયુધેન સ્વયં
મધ્યસ્થાપિ કરોતિ તાપમ અધિકં રોઉમ્આવલિઃ કેન સા || 2.15 ||
મુખેન ચન્દ્રકાન્તેન મહાનીલૈઃ શિરોરુહૈઃ |
કરાભ્યાં પદ્મરાગાભ્યાં રેજે રત્નમયીવ સા || 2.16 ||
ગુરુણા સ્તનભારેણ મુખચન્દ્રેણ ભાસ્વતા |
શનૈશ્ચરાભ્યાં પાદાભ્યાં રેજે ગ્રહમયીવ સા || 2.17 ||
તસ્યાઃ સ્તનૌ યદિ ઘનૌ જઘનં ચ હારિ
વક્ત્રં ચ ચારુ તવ ચિત્ત કિમ આકુલત્વમ |
પુણ્યં કુરુષ્વ યદિ તેષુ તવાસ્તિ વાઞ્છા
પુણ્યૈર્વિના ન હિ ભવન્તિ સમીહિતાર્થાઃ || 2.18 ||
ઇમે તારુણ્યશ્રીનવપરિમલાઃ પ્રૌઢસુરતપ્રતાપ
પ્રારમ્ભાઃ સ્મરવિજયદાનપ્રતિભુવઃ |
ચિરં ચેતશ્ચોરા અભિનવવિકારૈકગુરવો
વિલાસવ્યાપારાઃ કિમ અપિ વિજયન્તે મૃગદૃશામ || 2.19 ||
પ્રણયમધુરાઃ પ્રેમોદ્ગારા રસાશ્રયતાં ગતાઃ
ફણિતિમધુરા મુગ્ધપ્રાયાઃ પ્રકાશિતસમ્મદાઃ |
પ્રકૃતિસુભગા વિસ્રમ્ભાર્દ્રાઃ સ્મરોદયદાયિની
રહસિ કિમ અપિ સ્વૈરાલાપા હરન્તિ મૃગીદૃશામ || 2.20 ||
વિશ્રમ્ય વિશ્રમ્ય વનદ્રુમાણાં
છાયાસુ તન્વી વિચચાર કાચિત |
સ્તનોત્તરીયેણ કરોદ્ધૃતેન
નિવારયન્તી શશિનો મયૂખાન || 2.21 ||
અદર્શને દર્શનમાત્રકામા
દૃષ્ટ્વા પરિષ્વઙ્ગસુખૈકલોલા |
આલિઙ્ગિતાયાં પુનરાયતાક્ષ્યામાશાસ્મહે
વિગ્રહયોરભેદમ || 2.22 ||
માલતી શિરસિ જૃમ્ભણં મુખે
ચન્દનં વપુષિ કુઙ્કુમાવિલમ |
વક્ષસિ પ્રિયતમા મદાલસા
સ્વર્ગ એષ પરિશિષ્ટ આગમઃ || 2.23 ||
પ્રાઙ્મામ એતિ મનાગનાગતરસં જાતાભિલાષાં તતઃ
સવ્રીડં તદનુ શ્લથોદ્યમમ અથ પ્રધ્વસ્તધૈર્યં પુનઃ |
પ્રેમાર્દ્રં સ્પૃહણીયનિર્ભરરહઃ ક્રીડાપ્રગલ્ભં તતો
નિઃસઙ્ગાઙ્ગવિકર્ષણાધિકસુખરમ્યં કુલસ્ત્રીરતમ || 2.24 ||
ઉરસિ નિપતિતાનાં સ્રસ્તધમ્મિલ્લકાનાં
મુકુલિતનયનાનાં કિઞ્ચિદ્ઉન્મીલિતાનામ |
ઉપરિ સુરતખેદસ્વિન્નગણ્ડસ્થલાનામધર
મધુ વધૂનાં ભાગ્યવન્તઃ પિબન્તિ || 2.25 ||
આમીલિતનયનાનાં યઃ
સુરતરસોஉનુ સંવિદં ભાતિ |
મિથુરૈર્મિથોஉવધારિતમવિતથમ
ઇદમ એવ કામનિર્બર્હણમ || 2.26 ||
ઇદમ અનુચિતમ અક્રમશ્ચ પુંસાં
યદિહ જરાસ્વપિ મન્મથા વિકારાઃ |
તદપિ ચ ન કૃતં નિતમ્બિનીનાં
સ્તનપતનાવધિ જીવિતં રતં વા || 2.27 ||
રાજસ્તૃષ્ણામ્બુરાશેર્ન હિ જગતિ ગતઃ કશ્ચિદેવાવસાનં
કો વાર્થોஉર્થૈઃ પ્રભૂતૈઃ સ્વવપુષિ ગલિતે યૌવને સાનુરાગે |
ગચ્છામઃ સદ્મ યાવદ્વિકસિતનયનેન્દીવરાલોકિનીનામાક્રમ્યાક્રમ્ય
રૂપં ઝટિતિ ન જરયા લુપ્યતે પ્રેયસીનામ || 2.28 ||
રાગસ્યાગારમ એકં નરકશતમહાદુઃખસમ્પ્રાપ્તિહેતુર્મોહસ્યોત્પત્તિ
બીજં જલધરપટલં જ્ઞાનતારાધિપસ્ય |
કન્દર્પસ્યૈકમિત્રં પ્રકટિતવિવિધસ્પષ્ટદોષપ્રબન્ધં
લોકેஉસ્મિન્ન હ્યર્થવ્રજકુલભવનયૌવનાદન્યદસ્તિ || 2.29 ||
શૃઙ્ગારદ્રુમનીરદે પ્રસૃમરક્રીડારસસ્રોતસિ
પ્રદ્યુમ્નપ્રિયબાન્ધવે ચતુરવાઙ્મુક્તાફલોદન્વતિ |
તન્વીનેત્રચકોરપાવનવિધૌ સૌભાગ્યલક્ષ્મીનિધૌ
ધન્યઃ કોஉપિ ન વિક્રિયાં કલયતિ પ્રાપ્તે નવે યૌવને || 2.30 ||
સંસારેஉસ્મિન્નસારે કુનૃપતિભવનદ્વારસેવાકલઙ્કવ્યાસઙ્ગ
વ્યસ્તધૈર્યં કથમ અમલધિયો માનસં સંવિદધ્યુઃ |
યદ્યેતાઃ પ્રોદ્યદ્ઇન્દુદ્યુતિનિચયભૃતો ન સ્યુરમ્ભોજનેત્રાઃ
પ્રેઙ્ખત્કાઞ્ચીકલાપાઃ સ્તનભરવિનમન્મધ્યભાજસ્તરુણ્યઃ || 2.31 ||
સિદ્ધાધ્યાસિતકન્દરે હરવૃષસ્કન્ધાવરુગ્ણદ્રુમે
ગઙ્ગાધૌતશિલાતલે હિમવતઃ સ્થાને સ્થિતે શ્રેયસિ |
કઃ કુર્વીત શિરઃ પ્રણામમલિનં મ્લાનં મનસ્વી જનો
યદ્વિત્રસ્તકુરઙ્ગશાવનયના ન સ્યુઃ સ્મરાસ્ત્રં સ્ત્રિયઃ || 2.32 ||
સંસાર તવ પર્યન્તપદવી ન દવીયસી |
અન્તરા દુસ્તરા ન સ્યુર્યદિ તે મદિરેક્ષણામ || 2.33 ||
દિશ વનહરિણીભ્યો વંશકાણ્ડચ્છવીનાં
કવલમ ઉપલકોટિચ્છિન્નમૂલં કુશાનામ |
શકયુવતિકપોલાપાણ્ડુતામ્બૂલવલ્લીદલમ
અરુણનખાગ્રૈઃ પાટિતં વા વધૂભ્યઃ || 2.34 ||
અસારાઃ સર્વે તે વિરતિવિરસાઃ પાપવિષયા
જુગુપ્સ્યન્તાં યદ્વા નનુ સકલદોષાસ્પદમ ઇતિ |
તથાપ્યેતદ્ભૂમૌ નહિ પરહિતાત્પુણ્યમ અધિકં
ન ચાસ્મિન્સંસારે કુવલયદૃશો રમ્યમ અપરમ || 2.35 ||
એતત્કામફલો લોકે યદ્દ્વયોરેકચિત્તતા |
અન્યચિત્તકૃતે કામે શવયોરિવ સઙ્ગમઃ || 2.351 ||
માત્સર્યમ ઉત્સાર્ય વિચાર્ય કાર્યમાર્યાઃ
સમર્યાદમ ઇદં વદન્તુ |
સેવ્યા નિતમ્બાઃ કિમ ઉ ભૂધરાણામત
સ્મરસ્મેરવિલાસિનીનામ || 2.36 ||
સંસારે સ્વપ્નસારે પરિણતિતરલે દ્વે ગતી પણ્ડિતાનાં
તત્ત્વજ્ઞાનામૃતામ્ભઃપ્લવલલિતધિયાં યાતુ કાલઃ કથઞ્ચિત |
નો ચેન્મુગ્ધાઙ્ગનાનાં સ્તનજઘનઘનાભોગસમ્ભોગિનીનાં
સ્થૂલોપસ્થસ્થલીષુ સ્થગિતકરતલસ્પર્શલીલોદ્યમાનામ || 2.37 ||
આવાસઃ ક્રિયતાં ગઙ્ગે પાપહારિણિ વારિણિ |
સ્તનદ્વયે તરુણ્યા વા મનોહારિણિ હારિણિ || 2.38 ||
કિમ ઇહ બહુભિરુક્તૈર્યુક્તિશૂન્યૈઃ પ્રલાપૈર્દ્વયમ
ઇહ પુરુષાણાં સર્વદા સેવનીયમ |
અભિનવમદલીલાલાલસં સુન્દરીણાં
સ્તનભરપરિખિન્નં યૌવનં વા વનં વા || 2.39 ||
સત્યં જના વચ્મિ ન પક્ષપાતાલ
લોકેષુ સપ્તસ્વપિ તથ્યમ એતત |
નાન્યન્મનોહારિ નિતમ્બિનીભ્યો
દુઃખૈકહેતુર્ન ચ કશ્ચિદન્યઃ || 2.40 ||
કાન્તેત્યુત્પલલોચનેતિ વિપુલશ્રોણીભરેત્યુન્નમત્પીનોત્તુઙ્ગ
પયોધરેતિ સમુખામ્ભોજેતિ સુભ્રૂરિતિ |
દૃષ્ટ્વા માદ્યતિ મોદતેஉભિરમતે પ્રસ્તૌતિ વિદ્વાનપિ
પ્રત્યક્ષાશુચિભસ્ત્રિકાં સ્ત્રિયમ અહો મોહસ્ય દુશ્ચેષ્ટિતમ || 2.41 ||
સ્મૃતા ભવતિ તાપાય દૃષ્ટા ચોન્માદકારિણી |
સ્પૃષ્ટા ભવતિ મોહાય સા નામ દયિતા કથમ || 2.42 ||
તાવદેવામૃતમયી યાવલ્લોચનગોચરા |
ચક્ષુષ્પથાદતીતા તુ વિષાદપ્યતિરિચ્યતે || 2.43 ||
નામૃતં ન વિષં કિઞ્ચિદેતાં મુક્ત્વા નિતમ્બિનીમ |
સૈવામૃતલતા રક્તા વિરક્તા વિષવલ્લરી || 2.44 ||
આવર્તઃ સંશયાનામ અવિનયભુવનં પટ્ટણં સાહસાનાં
દોષાણાં સન્નિધાનં કપટશતમયં ક્ષેત્રમ અપ્રત્યયાનામ |
સ્વર્ગદ્વારસ્ય વિઘ્નો નરકપુરમુખ સર્વમાયાકરણ્ડં
સ્ત્રીયન્ત્રં કેન સૃષ્ટં વિષમ અમૃતમયં પ્રાણિલોકસ્ય પાશઃ || 2.45 ||
નો સત્યેન મૃગાઙ્ક એષ વદનીભૂતો ન ચેન્દીવરદ્વન્દ્વં
લોચનતાં ગત ન કનકૈરપ્યઙ્ગયષ્ટિઃ કૃતા |
કિન્ત્વેવં કવિભિઃ પ્રતારિતમનાસ્તત્ત્વં વિજાનન્નપિ
ત્વઙ્માંસાસ્થિમયં વપુર્મૃગદૃશાં મન્દો જનઃ સેવતે || 2.46 ||
લીલાવતીનાં સહજા વિલાસાસ્ત
એવ મૂઢસ્ય હૃદિ સ્ફુરન્તિ |
રાગો નલિન્યા હિ નિસર્ગસિદ્ધસ્તત્ર
ભ્રમ્ત્યેવ વૃથા ષડ્અઙ્ઘ્રિઃ || 2.47 ||
સંમોહયન્તિ મદયન્તિ વિડમ્બયન્તિ
નિર્ભર્ત્સ્યન્તિ રમયન્તિ વિષાદયન્તિ |
એતાઃ પ્રવિશ્ય સદયં હૃદયં નરાણાં
કિં નામ વામનયના ન સમાચરન્તિ || 2.471 ||
યદેતત્પૂર્ણેન્દુદ્યુતિહરમ ઉદારાકૃતિ પરં
મુખાબ્જં તન્વઙ્ગ્યાઃ કિલ વસતિ યત્રાધરમધુ |
ઇદં તત્કિં પાકદ્રુમફલમ ઇદાનીમ અતિરસવ્યતીતેஉસ્મિન
કાલે વિષમ ઇવ ભવિષ્ય્ત્યસુખદમ || 2.48 ||
ઉન્મીલત્ત્રિવલીતરઙ્ગનિલયા પ્રોત્તુઙ્ગપીનસ્તનદ્વન્દ્વેનોદ્ગત
ચક્રવાકયુગલા વક્ત્રામ્બુજોદ્ભાસિની |
કાન્તાકારધરા નદીયમ અભિતઃ ક્રૂરાત્ર નાપેક્ષતે
સંસારાર્ણવમજ્જનં યદિ તદા દૂરેણ સન્ત્યજ્યતામ || 2.49 ||
જલ્પન્તિ સાર્ધમ અન્યેન પશ્યન્ત્યન્યં સવિભ્રમાઃ |
હૃદ્ગતં ચિન્તયન્ત્યન્યં પ્રિયઃ કો નામ યોષિતામ || 2.50 ||
મધુ તિષ્ઠતિ વાચિ યોષિતાં હૃદિ હાલાહલમ એવ કેવલમ |
અતએવ નિપીયતેஉધરો હૃદયં મુષ્ટિભિરેવ તાડ્યતે || 2.51 ||
અપસર સખે દૂરાદસ્માત્કટાક્ષવિષાનલાત
પ્રકૃતિવિષમાદ્યોષિત્સર્પાદ્વિલાસફણાભૃતઃ |
ઇતરફણિના દષ્ટઃ શક્યશ્ચિકિત્સિતુમ ઔષધૈશ્ચતુર
વનિતાભોગિગ્રસ્તં હિ મન્ત્રિણઃ || 2.52 ||
વિસ્તારિતં મકરકેતનધીવરેણ
સ્ત્રીસંજ્ઞિતં બડિશમ અત્ર ભવામ્બુરાશૌ |
યેનાચિરાત્તદ્અધરામિષલોલમર્ત્ય
મત્સ્યાન્વિકૃષ્ય વિપચત્યનુરાગવહ્નૌ || 2.53 ||
કામિનીકાયકાન્તારે કુચપર્વતદુર્ગમે |
મા સંચર મનઃ પાન્થ તત્રાસ્તે સ્મરતસ્કરઃ || 2.54 ||
વ્યાદીર્ઘેણ ચલેન વક્ત્રગતિના તેજસ્વિના ભોગિના
નીલાબ્જદ્યુતિનાહિના પરમ અહં દૃષ્ટો ન તચ્ચક્ષુષા |
દૃષ્ટે સન્તિ ચિકિત્સકા દિશિ દિશિ પ્રાયેણ દર્માર્થિનો
મુગ્ધાક્ષ્ક્ષણવીક્ષિતસ્ય ન હિ મે વૈદ્યો ન ચાપ્યૌષધમ || 2.55 ||
ઇહ હિ મધુરગીતં નૃત્યમ એતદ્રસોஉયં
સ્ફુરતિ પરિમલોஉસૌ સ્પર્શ એષ સ્તનાનામ |
ઇતિ હતપરમાર્થૈરિન્દ્રિયૈર્ભ્રામ્યમાણઃ
સ્વહિતકરણધૂર્તૈઃ પઞ્ચભિર્વઞ્ચિતોஉસ્મિ || 2.56 ||
ન ગમ્યો મન્ત્રાણાં ન ચ ભવતિ ભૈષજ્યવિષયો
ન ચાપિ પ્રધ્વંસં વ્રજતિ વિવિધૈઃ શાન્તિકશતૈઃ |
ભ્રમાવેશાદઙ્ગે કમ અપિ વિદધદ્ભઙ્ગમ અસકૃત
સ્મરાપસ્મારોஉયં ભ્રમયતિ દૃશં ઘૂર્ણયતિ ચ || 2.57 ||
જાત્ય્અન્ધાય ચ દુર્મુખાય ચ જરાજીર્ણા ખિલાઙ્ગાય ચ
ગ્રામીણાય ચ દુષ્કુલાય ચ ગલત્કુષ્ઠાભિભૂતાય ચ |
યચ્છન્તીષુ મનોહરં નિજવપુલક્ષ્મીલવશ્રદ્ધયા
પણ્યસ્ત્રીષુ વિવેકકલ્પલતિકાશસ્ત્રીષુ રાજ્યેત કઃ || 2.58 ||
વેશ્યાસૌ મદનજ્વાલા
રૂપેஉન્ધનવિવર્ધિતા |
કામિભિર્યત્ર હૂયન્તે
યૌવનાનિ ધનાનિ ચ || 2.59 ||
કશ્ચુમ્બતિ કુલપુરુષો વેશ્યાધરપલ્લવં મનોજ્ઞમ અપિ |
ચારભટચોરચેટકનટવિટનિષ્ઠીવનશરાવમ || 2.60 ||
ધન્યાસ્ત એવ ધવલાયતલોચનાનાં
તારુણ્યદર્પઘનપીનપયોધરાણામ |
ક્ષામોદરોપરિ લસત્ત્રિવલીલતાનાં
દૃષ્ટ્વાકૃતિં વિકૃતિમ એતિ મનો ન યેષામ || 2.61 ||
બાલે લીલામુકુલિતમ અમી મન્થરા દૃષ્ટિપાતાઃ
કિં ક્ષિપ્યન્તે વિરમવિરમ વ્યર્થ એષ શ્રમસ્તે |
સમ્પ્રત્યન્યે વયમ ઉપરતં બાલ્યમ આસ્થા વનાન્તે
ક્ષીણો મોહસ્તૃણમ ઇવ જગજ્જાલમ આલોકયામઃ || 2.62 ||
ઇયં બાલા માં પ્રત્યનવરતમ ઇન્દીવરદલપ્રભા
ચીરં ચક્ષુઃ ક્ષિપતિ કિમ અભિપ્રેતમ અનયા |
ગતો મોહોஉસ્માકં સ્મરશબરબાણવ્યતિકરજ્વર
જ્વાલા શાન્તા તદપિ ન વરાકી વિરમતિ || 2.63 ||
કિં કન્દર્પ કરં કદર્થયસિ રે કોદણ્ડટઙ્કારિતં
રે રે કોકિલ કોઉમ્અલં કલરવં કિં વા વૃથા જલ્પસિ |
મુગ્ધે સ્નિગ્ધવિદગ્ધચારુમધુરૈર્લોલૈઃ કટાક્ષૈરલં
ચેતશ્ચુમ્બિતચન્દ્રચૂડચરણધ્યાનામૃતં વર્તતે || 2.64 ||
વિરહેஉપિ સઙ્ગમઃ ખલુ
પરસ્પરં સઙ્ગતં મનો યેષામ |
હૃદયમ અપિ વિઘટ્ટિતં ચેત
સઙ્ગી વિરહં વિશેષયતિ || 2.65 ||
કિં ગતેન યદિ સા ન જીવતિ
પ્રાણિતિ પ્રિયતમા તથાપિ કિમ |
ઇત્યુદીક્ષ્ય નવમેઘમાલિકાં
ન પ્રયાતિ પથિકઃ સ્વમન્દિરમ || 2.66 ||
વિરમત બુધા યોષિત્સઙ્ગાત્સુખાત્ક્ષણભઙ્ગુરાત
કુરુત કરુણામૈત્રીપ્રજ્ઞાવધૂજનસઙ્ગમમ |
ન ખલુ નરકે હારાક્રાન્તં ઘનસ્તનમણ્ડલં
શરણમ અથવા શ્રોણીબિમ્બં રણન્મણિમેખલમ || 2.67 ||
યદા યોગાભ્યાસવ્યસનકૃશયોરાત્મમનસોરવિચ્છિન્ના
મૈત્રી સ્ફુરતિ કૃતિનસ્તસ્ય કિમ ઉ તૈઃ |
પ્રિયાણામ આલાપૈરધરમધુભિર્વક્ત્રવિધુભિઃ
સનિશ્વાસામોદૈઃ સકુચકલશાશ્લેષસુરતૈઃ || 2.68 ||
યદાસીદજ્ઞાનં સ્મરતિમિરસઞ્ચારજનિતં
તદા દૃષ્ટનારીમયમ ઇદમ અશેષં જગદિતિ |
ઇદાનીમ અસ્માકં પટુતરવિવેકાઞ્જનજુષાં
સમીભૂતા દૃષ્ટિસ્ત્રિભુવનમ અપિ બ્રહ્મ મનુતે || 2.69 ||
તાવદેવ કૃતિનામ અપિ સ્ફુરત્યેષ
નિર્મલવિવેકદીપકઃ |
યાવદેવ ન કુરઙ્ગચક્ષુષાં
તાડ્યતે ચટુલલોચનાઞ્ચલૈઃ || 2.70 ||
વચસિ ભવતિ સઙ્ગત્યાગમ ઉદ્દિશ્ય વાર્તા
શ્રુતિમુખરમુખાનાં કેવલં પણ્ડિતાનામ |
જઘનમ અરુણરત્નગ્રન્થિકાઞ્ચીકલાપં
કુવલયનયનાનાં કો વિહાતું સમર્થઃ || 2.71 ||
સ્વપરપ્રતારકોஉસૌ
નિન્દતિ યોஉલીકપણ્ડિતો યુવતીઃ |
યસ્માત્તપસોஉપિ ફલં
સ્વર્ગઃ સ્વર્ગેஉપિ ચાપ્સરસઃ || 2.72 ||
મત્તેભકુમ્ભદલને ભુવિ સન્તિ ધીરાઃ
કેચિત્પ્રચણ્ડમૃગરાજવધેஉપિ દક્ષાઃ |
કિન્તુ બ્રવીમિ બલિનાં પુરતઃ પ્રસહ્ય
કન્દર્પદર્પદલને વિરલા મનુષ્યાઃ || 2.73 ||
સન્માર્ગે તાવદાસ્તે પ્રભવતિ ચ નરસ્તાવદેવેન્દ્રિયાણાં
લજ્જાં તાવદ્વિધત્તે વિનયમ અપિ સમાલમ્બતે તાવદેવ |
ભ્રૂચાપાકૃષ્ટમુક્તાઃ શ્રવણપથગતા નીલપક્ષ્માણ એતે
યાવલ્લીલાવતીનાં હૃદિ ન ધૃતિમુષો દૃષ્ટિબાણાઃ પતન્તિ || 2.74 ||
ઉન્મત્તપ્રેમસંરમ્ભાદ
આરભન્તે યદ્અઙ્ગનાઃ |
તત્ર પ્રત્યૂહમ આધાતું
બ્રહ્માપિ ખલુ કાતરઃ || 2.75 ||
તાવન્મહત્ત્વં પાણ્ડિત્યં
કુલીનત્વં વિવેકિતા |
યાવજ્જ્વલતિ નાઙ્ગેષુ
હતઃ પઞ્ચેષુપાવકઃ || 2.76 ||
શાસ્ત્રજ્ઞોஉપિ પ્રગુણિતનયોஉત્યાન્તબાધાપિ બાઢં
સંસારેஉસ્મિન્ભવતિ વિરલો ભાજનં સદ્ગતીનામ |
યેનૈતસ્મિન્નિરયનગરદ્વારમ ઉદ્ઘાટયન્તી
વામાક્ષીણાં ભવતિ કુટિલા ભ્રૂલતા કુઞ્ચિકેવ || 2.77 ||
કૃશઃ કાણઃ ખઞ્જઃ શ્રવણરહિતઃ પુચ્છવિકલો
વ્રણી પૂયક્લિન્નઃ કૃમિકુલશતૈરાવૃતતનુઃ |
ક્ષુધા ક્ષામો જીર્ણઃ પિઠરકકપાલાર્પિતગલઃ
શુનીમ અન્વેતિ શ્વા હતમ અપિ ચ હન્ત્યેવ મદનઃ || 2.78 ||
સ્ત્રીમુદ્રાં કુસુમાયુધસ્ય જયિનીં સર્વાર્થસમ્પત્કરીં
યે મૂઢાઃ પ્રવિહાય યાન્તિ કુધિયો મિથ્યાફલાન્વેષિણઃ |
તે તેનૈવ નિહત્ય નિર્દયતરં નગ્નીકૃતા મુણ્ડિતાઃ
કેચિત્પઞ્ચશિખીકૃતાશ્ચ જટિલાઃ કાપાલિકાશ્ચાપરે || 2.79 ||
વિશ્વામિત્રપરાશરપ્રભૃતયો વાતામ્બુપર્ણાશનાસ્તેஉપિ
સ્ત્રીમુખપઙ્કજં સુલલિતં દૃષ્ટ્વૈવ મોહં ગતાઃ |
શાલ્યન્નં સઘૃતં પયોદધિયુતં યે ભુઞ્જતે માનવાસ્તેષામ
ઇન્દ્રિયનિગ્રહો યદિ ભવેદ્વિન્ધ્યઃ પ્લવેત્સાગરે || 2.80 ||
પરિમલભૃતો વાતાઃ શાખા નવાઙ્કુરકોટયો
મધુરવિધુરોત્કણ્ઠાભાજઃ પ્રિયા પિકપક્ષિણામ |
વિરલવિરસસ્વેદોદ્ગારા વધૂવદનેન્દવઃ
પ્રસરતિ મધૌ ધાત્ર્યાં જાતો ન કસ્ય ગુણોદયઃ || 2.81 ||
મધુરયં મધુરૈરપિ કોકિલા
કલરવૈર્મલયસ્ય ચ વાયુભિઃ |
વિરહિણઃ પ્રહિણસ્તિ શરીરિણો
વિપદિ હન્ત સુધાપિ વિષાયતે || 2.82 ||
આવાસઃ કિલકિઞ્ચિતસ્ય દયિતાપાર્શ્વે વિલાસાલસાઃ
કર્ણે કોકિલકામિનીકલરવઃ સ્મેરો લતામણ્ડપઃ |
ગોષ્ઠી સત્કવિભિઃ સમં કતિપયૈર્મુગ્ધાઃ સુધાંશોઃ કરાઃ
કેષાંચિત્સુખયન્તિ ચાત્ર હૃદયં ચૈત્રે વિચિત્રાઃ ક્ષપાઃ || 2.83 ||
પાન્થ સ્ત્રીવિરહાનલાહુતિકલામ આતન્વતી મઞ્જરીમાકન્દેષુ
પિકાઙ્ગનાભિરધુના સોત્કણ્ઠમ આલોક્યતે |
અપ્યેતે નવપાટલાપરિમલપ્રાગ્ભારપાટચ્ચરા
વાન્તિક્લાન્તિવિતાનતાનવકૃતઃ શ્રીખણ્ડશૈલાનિલાઃ || 2.84 ||
પ્રથિતઃ પ્રણયવતીનાં
તાવત્પદમ આતનોતુ હૃદિ માનઃ |
ભવતિ ન યાવચ્ચન્દનતરુ
સુરભિર્મલયપવમાનઃ || 2.85 ||
સહકારકુસુમકેસરનિકર
ભરામોદમૂર્ચ્છિતદિગ્અન્તે |
મધુરમધુરવિધુરમધુપે
મધૌ ભવેત્કસ્ય નોત્કણ્ઠા || 2.86 ||
અચ્છાચ્છચન્દનરસાર્દ્રતરા મૃગાક્ષ્યો
ધારાગૃહાણિ કુસુમાનિ ચ કોઉમ્ઉદી ચ |
મન્દો મરુત્સુમનસઃ શુચિ હર્મ્યપૃષ્ઠં
ગ્રીષ્મે મદં ચ મદનં ચ વિવર્ધયન્તિ || 2.87 ||
સ્રજો હૃદ્યામોદા વ્યજનપવનશ્ચન્દ્રકિરણાઃ
પરાગઃ કાસારો મલયજરજઃ શીધુ વિશદમ |
શુચિઃ સૌધોત્સઙ્ગઃ પ્રતનુ વસનં પઙ્કજદૃશો
નિદાઘર્તાવેતદ્વિલસતિ લભન્તે સુકૃતિનઃ || 2.88 ||
સુધાશુભ્રં ધામ સ્ફુરદ્અમલરશ્મિઃ શશધરઃ
પ્રિયાવક્ત્રામ્ભોજં મલયજરજશ્ચાતિસુરભિઃ |
સ્રજો હૃદ્યામોદાસ્તદિદમ અખિલં રાગિણિ જને
કરોત્યન્તઃ ક્ષોભં ન તુ વિષયસંસર્ગવિમુખે || 2.89 ||
તરુણીવેષોદ્દીપિતકામા
વિકસજ્જાતીપુષ્પસુગન્ધિઃ |
ઉન્નતપીનપયોધરભારા
પ્રાવૃટ્તનુતે કસ્ય ન હર્ષમ || 2.90 ||
વિયદ્ઉપચિતમેઘં ભૂમયઃ કન્દલિન્યો
નવકુટજકદમ્બામોદિનો ગન્ધવાહાઃ |
શિખિકુલકલકેકારાવરમ્યા વનાન્તાઃ
સુખિનમ અસુખિનં વા સર્વમ ઉત્કણ્ઠયન્તિ || 2.91 ||
ઉપરિ ઘનં ઘનપટલં
તિર્યગ્ગિરયોஉપિ નર્તિતમયૂરાઃ |
ક્ષિતિરપિ કન્દલધવલા
દૃષ્ટિં પથિકઃ ક્વ પાતયતિ || 2.92 ||
ઇતો વિદ્યુદ્વલ્લીવિલસિતમ ઇતઃ કેતકિતરોઃ
સ્ફુરન્ગન્ધઃ પ્રોદ્યજ્જલદનિનદસ્ફૂર્જિતમ ઇતઃ |
ઇતઃ કેકિક્રીડાકલકલરવઃ પક્ષ્મલદૃશાં
કથં યાસ્યન્ત્યેતે વિરહદિવસાઃ સમ્ભૃતરસાઃ || 2.93 ||
અસૂચિસઞ્ચારે તમસિ નભસિ પ્રૌઢજલદધ્વનિ
પ્રાજ્ઞંમન્યે પતતિ પૃષતાનાં ચ નિચયે |
ઇદં સૌદામિન્યાઃ કનકકમનીયં વિલસિતં
મુદં ચ મ્લાનિં ચ પ્રથયતિ પથિ સ્વૈરસુદૃશામ || 2.94 ||
આસારેણ ન હર્મ્યતઃ પ્રિયતમૈર્યાતું બહિઃ શક્યતે
શીતોત્કમ્પનિમિત્તમ આયતદૃશા ગાઢં સમાલિઙ્ગ્યતે |
જાતાઃ શીકરશીતલાશ્ચ મરુતોરત્યન્તખેદચ્છિદો
ધન્યાનાં બત દુર્દિનં સુદિનતાં યાતિ પ્રિયાસઙ્ગમે || 2.95 ||
અર્ધં સુપ્ત્વા નિશાયાઃ સરભસસુરતાયાસસન્નશ્લથાઙ્ગપ્રોદ્ભૂતાસહ્ય
તૃષ્ણો મધુમદનિરતો હર્મ્યપૃષ્ઠે વિવિક્તે |
સમ્ભોગક્લાન્તકાન્તાશિથિલભુજલતાવર્જિતં કર્કરીતો
જ્યોત્સ્નાભિન્નાચ્છધારં પિબતિ ન સલિલં શારદં મન્દપુણ્યઃ || 2.96 ||
હેમન્તે દધિદુગ્ધસર્પિરશના માઞ્જિષ્ઠવાસોભૃતઃ
કાશ્મીરદ્રવસાન્દ્રદિગ્ધવપુષશ્છિન્ના વિચિત્રૈ રતૈઃ |
વૃત્તોરુસ્તનકામિનોજનકૃતાશ્લેષા ગૃહાભ્યન્તરે
તામ્બૂલીદલપૂગપૂરિતમુખા ધન્યાઃ સુખં શેરતે || 2.97 ||
પ્રદુયત્પ્રૌઢપ્રિયઙ્ગુદ્યુતિભૃતિ વિકસત્કુન્દમાદ્યદ્દ્વિરેફે
કાલે પ્રાલેયવાતપ્રચલવિલસિતોદારમન્દારધામ્નિ |
યેષાં નો કણ્ઠલગ્ના ક્ષણમ અપિ તુહિનક્ષોદદક્ષા મૃગાક્ષી
તેસામ આયામયામા યમસદનસમા યામિની યાતિ યૂનામ || 2.98 ||
ચુમ્બન્તો ગણ્ડભિત્તીરલકવતિ મુખે સીત્કૃતાન્યાદધાના
વક્ષઃસૂત્કઞ્ચુકેષુ સ્તનભરપુલકોદ્ભેદમ આપાદયન્તઃ |
ઊરૂનાકમ્પયન્તઃ પૃથુજઘનતટાત્સ્રંસયન્તોஉંશુકાનિ
વ્યક્તં કાન્તાજનાનાં વિટચરિતભૃતઃ શૈશિરા વાન્તિ વાતાઃ || 2.99 ||
કેશાનાકુલયન્દૃશો મુકુલયન્વાસો બલાદાક્ષિપન્નાતન્વન
પુલકોદ્ગમં પ્રકટયન્નાવેગકમ્પં શનૈઃ |
બારં બારમ ઉદારસીત્કૃતકૃતો દન્તચ્છદાન્પીડયન
પ્રાયઃ શૈશિર એષ સમ્પ્રતિ મરુત્કાન્તાસુ કાન્તાયતે || 2.100 ||
યદ્યસ્ય નાસ્તિ રુચિરં તસ્મિંસ્તસ્ય સ્પૃહા મનોજ્ઞેஉપિ |
રમણીયેஉપિ સુધાંશૌ ન મનઃકામઃ સરોજિન્યાઃ || 2.101 ||
વૈરાગ્યે સંચરત્યેકો નીતૌ ભ્રમતિ ચાપરઃ |
શૃઙ્ગારે રમતે કશ્ચિદ્ભુવિ ભેદાઃ પરસ્પરમ || 2.102 ||