puruṣa sūktam
oṃ taccaṃ yorāvṛ’ṇīmahe | gātuṃ yaṅñāya’ | gātuṃ yaṅñapa’taye | daivī” svastira’stu naḥ | svastirmānu’ṣebhyaḥ | ūrdhvaṃ ji’gātu bheṣajam | śaṃ no’ astu dvipade” | śaṃ catu’ṣpade |
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śānti’ḥ ||
sahasra’śīrṣā puru’ṣaḥ | sahasrākṣaḥ sahasra’pāt |
sa bhūmi’ṃ viśvato’ vṛtvā | atya’tiṣṭhaddaśāṅguḷam ||
puru’ṣa evedagṃ sarvam” | yadbhūtaṃ yacca bhavyam” |
utāmṛ’tatva syeśā’naḥ | yadanne’nātiroha’ti ||
etāvā’nasya mahimā | ato jyāyāg’-śca pūru’ṣaḥ |
pādo”உsya viśvā’ bhūtāni’ | tripāda’syāmṛta’ṃ divi ||
tripādūrdhva udaitpuru’ṣaḥ | pādo”உsyehāஉஉbha’vātpuna’ḥ |
tato viṣvaṇ-vya’krāmat | sāśanānaśane abhi ||
tasmā”dvirāḍa’jāyata | virājo adhi pūru’ṣaḥ |
sa jāto atya’ricyata | paścād-bhūmimatho’ puraḥ ||
yatpuru’ṣeṇa haviṣā” | devā yaṅñamata’nvata |
vasanto a’syāsīdājyam” | grīṣma idhmaśśaradhdhaviḥ ||
saptāsyā’san-paridhaya’ḥ | triḥ sapta samidha’ḥ kṛtāḥ |
devā yadyaṅñaṃ ta’nvānāḥ | aba’dhnan-puru’ṣaṃ paśum ||
taṃ yaṅñaṃ barhiṣi praukṣan’ | puru’ṣaṃ jātama’grataḥ |
tena’ devā aya’janta | sādhyā ṛṣa’yaśca ye ||
tasmā”dyaṅñāt-sa’rvahuta’ḥ | sambhṛ’taṃ pṛṣadājyam |
paśūg-stāg-śca’kre vāyavyān’ | āraṇyān-grāmyāśca ye ||
tasmā”dyaṅñātsa’rvahuta’ḥ | ṛcaḥ sāmā’ni jaṅñire |
chandāg’ṃsi jaṅñire tasmā”t | yajustasmā’dajāyata ||
tasmādaśvā’ ajāyanta | ye ke co’bhayāda’taḥ |
gāvo’ ha jaṅñire tasmā”t | tasmā”jjātā a’jāvaya’ḥ ||
yatpuru’ṣaṃ vya’dadhuḥ | katithā vya’kalpayan |
mukhaṃ kima’sya kau bāhū | kāvūrū pādā’vucyete ||
brāhmaṇo”உsya mukha’māsīt | bāhū rā’janya’ḥ kṛtaḥ |
ūrū tada’sya yadvaiśya’ḥ | padbhyāgṃ śūdro a’jāyataḥ ||
candramā mana’so jātaḥ | cakṣoḥ sūryo’ ajāyata |
mukhādindra’ścāgniśca’ | prāṇādvāyura’jāyata ||
nābhyā’ āsīdantari’kṣam | śīrṣṇo dyauḥ sama’vartata |
padbhyāṃ bhūmirdiśaḥ śrotrā”t | tathā’ lokāgm aka’lpayan ||
vedāhame’taṃ puru’ṣaṃ mahāntam” | ādityava’rṇaṃ tama’sastu pāre |
sarvā’ṇi rūpāṇi’ vicitya dhīra’ḥ | nāmā’ni kṛtvāஉbhivadan, yadāஉஉste” ||
dhātā purastādyamu’dājahāra’ | śakraḥ pravidvān-pradiśaścata’sraḥ |
tamevaṃ vidvānamṛta’ iha bha’vati | nānyaḥ panthā aya’nāya vidyate ||
yaṅñena’ yaṅñama’yajanta devāḥ | tāni dharmā’ṇi prathamānyā’san |
te ha nāka’ṃ mahimāna’ḥ sacante | yatra pūrve’ sādhyāssanti’ devāḥ ||
adbhyaḥ sambhū’taḥ pṛthivyai rasā”cca | viśvaka’rmaṇaḥ sama’vartatādhi’ |
tasya tvaṣṭā’ vidadha’drūpame’ti | tatpuru’ṣasya viśvamājā’namagre” ||
vedāhametaṃ puru’ṣaṃ mahāntam” | ādityava’rṇaṃ tama’saḥ para’stāt |
tamevaṃ vidvānamṛta’ iha bha’vati | nānyaḥ panthā’ vidyateஉya’nāya ||
prajāpa’tiścarati garbhe’ antaḥ | ajāya’māno bahudhā vijā’yate |
tasya dhīrāḥ pari’jānanti yonim” | marī’cīnāṃ padamicchanti vedhasa’ḥ ||
yo devebhya āta’pati | yo devānā”ṃ purohi’taḥ |
pūrvo yo devebhyo’ jātaḥ | namo’ rucāya brāhma’ye ||
ruca’ṃ brāhmaṃ janaya’ntaḥ | devā agre tada’bruvan |
yastvaivaṃ brā”hmaṇo vidyāt | tasya devā asan vaśe” ||
hrīśca’ te lakṣmīśca patnyau” | ahorātre pārśve |
nakṣa’trāṇi rūpam | aśvinau vyāttam” |
iṣṭaṃ ma’niṣāṇa | amuṃ ma’niṣāṇa | sarva’ṃ maniṣāṇa ||
taccaṃ yorāvṛ’ṇīmahe | gātuṃ yaṅñāya’ | gātuṃ yaṅñapa’taye | daivī” svastira’stu naḥ | svastirmānu’ṣebhyaḥ | ūrdhvaṃ ji’gātu bheṣajam | śaṃ no’ astu dvipade” | śaṃ catu’ṣpade |
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śānti’ḥ ||